Accessibility links

Кайнар хәбәр

Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışması belän Rusiä arasındağı kierenkelek – Mäskäw aqça birmäw belän kisätä


Russiä Könbatışnıñ säyäsmännäre belän keşe xoquqların yaqlauçılarınıñ elekke sovet respublikalarındağı rolen inde küptännän birle tänqitläp kilä. Russiäneñ yaqın çit illär dip xisaplağan cömhüriätlärdä soñğı vaqıtlarda bulğan inqilaplardan soñ, Mäskävneñ Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışması belän bäxäse kiskennäşte. Ul oyışma töp missiäse bulğan keşe xoquqların häm demokratiäne yaqlauın yomışartsın dip anıñ budjetına öleş kertüen tuqtatıp toru belän kisätä. Läkin, 55 il ağza bulğan oyışma üzeneñ töp prinsipları turında satalaşırğa ciınmıy.

Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışmasınıñ törle problemmaları bar häm bügenge köndä in möhime aqça belän bäylängän. Oyışmanı süzçese Keith Jinks radiobız xäbärçesenä bu xaqta bolay dide

Audio

"Yevropada İminlek häm xezmättäşlek oyışmasınıñ 2005-nçe yıl öçen budjetı turında kileşüe yuq. Bu yılnıñ berençe çirege azağına yaqınlaşa häm şul säbäple bilgele kierenkelek bar . Budjet mäsäläsen xäl qılu öçen pärdä artında diskussiälär bara ."

Ul Mäskäv oyışma azıraq demokratiägä, ä küberäk iminlek mäsäläsenä iğtibar itmägän xäldä, 2005-nçe yıl öçen budjetqa üz öleşen kertmäv belän kisätä dip iqrar itte. Anıñ süzlärençä, oyışma Russiäneñ borçıluın küz aldında tota, bu eş östendä mäxsus törkem eşli häm ul reformalar täqdimen iyün ayında Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışmasınıñ çirattağı räise Sloveniä tışqı eşlär ministere Dimitriy Rupelgä tapşıraçaq. Läkin, Jinksnıñ süzlärençä, oyışmanıñ resursları kiläçäktä Yevropadan Üzäk Aziägä yünältelgän xäldä dä häm Russiä kisätsä dä, missiä mäsäläsendä kompromissqa barılmayaçaq.

Audio

"Rupel keşe xoquqları turında satulaşu bulmayaçaq dip äytte. Ul moña şik qaldırmadı. Bu ölkädä nigez standartlar bar häm dönyada iminlek mäsäläsen yaxşırtu öçen bulsa da, alarnı yomışartıp bulmıy. İkençe süzlär belän äytkändä oyışmada töp rolne keşe xoquqları uynayaçaq."

Russiä uzğan yılda oyışmanıñ budjetına 8 büten unnan 9 milion euro kertkän ide. AQŞ 22 milion, Germaniä 19 yarım milion, Fransiä häm İtaliä 18 milion eurodan küberäk öleş kertkännär ide. Yevropada İminlek häm Xezmätätşlek Oyışmasınıñ uzğan yıldağı budjetı yaqınca 181 milion dolar ide. Dimäk Rusisä anıñ nibarı yaqınça 5 protsentın ğına qapladı. Jinks qıyınlıqlar bulsa da, budjet krizisı tumas dip belderde. Uzğan yılnıñ iyül ayında Russiä häm 7 elekke sovet respublikası Ärmänstan, Belorus, Qazaxstan , Moldova, Tacikstan, Ukraina häm Üzbäkstan Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışmasın milli suverenlıqlarnı xörmät itmävdä häm eçke eşlärgä tıqşığuda ğäyeplägän belderü belän çıqtılar. Moña qaramasyan, şunnan soñ Ukraina häm Qırğızıstanda bulğan saylaular oyışma tarafınan demokratik häm ğadel tügel dip tänqitländelär. Saylaulardan soñ bu ike ildä dä inqilaplar buldı. Russiä yaqlı belderügä qul quyğan Moldova da xäzer Könbatışqa yünälä. Kiläse yılda Qazaxstanda häm Belorusta da saylaular bulaçaq. Londondağı Ekonomist İntelegance Unitnıñ analizçısı Dafne Ter-Sakarianıñ fikerençä,

Audio

"Kierenkelek tik Yevropada İmilek häm Xezmättäşlek Oyıması belän genä tügel. Russiä üzeneñ traditsion täsir zonasına Könbatışnıñ tıqşınuına borçıla. Ul mömkin bulğan xäldä, monı tuqtatırğa tırışa. Aqçanı totıp toru moña ireşergä tırışunıñ ber yulı."

Russiä oyışma üzeneñ eşçänlegen keşe xoquqları häm demokratiädän , iminlek häm ekonomik xezmättäşlekkä yünältsen dip taläp itä. Läkin, räsmi belderülärgä qaraşanda, basımğa qaramastan, keşe xoquqların häm demokratiäne yaqlau oyışmanıñ küntärtibennän töşmiäçäk.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG