Accessibility links

Cırçı Mälikä ata-babalar cirendä yortsız qaçaq xälendä qalmasmı?


10 yıl elek şağir häm Azatlıq radiosınıñ ul waqıttağı Taşkenttağı xäbärçese Ädxät Sineğıl Nigä salqın qarşılıysıñ, Tatarstan digän şiğer yazğan ide. Uzğan yıl Ädxät Sineğıl wafat buldı. Bu könnärdä añarğa näq 70 yäş tulğan bulır ide. Ämma, bu şiğer äle dä yöräkne çänçep tora. İmän ğasırı isemle kitabında Salqın qarşılaw turındağı süzlär dä yuq anıñ. Tatarstan, tatarlarıñ qayta, digän isem belän kergän ul cıyıntıqta.

Tatarstan, tatarlarıñ siña qayta,

Kemgä barıp sıyınıp, dip cannar ata.

Yortnı, ilne taşlap kitkän yıllar artta,

Tuğan yaqtan tuyğannar da qayta xätta!

Tatarlarıñ, Tatarstan, siña qayta,

Qoş bulıp qoş ügi bulmıy tuğan yortta.

Sin alarnıñ ömetlären utqa yaqma,

Üze ileñdä qaçaq, digän yarlıy taqma.

Qaçaqlar, ata-babalar cirenä küçep qaytuçılar turında xäbärlär bezneñ tapşıruda yış yañğırıy. Uzğan sişämbedä efirğa çıqqan tapşıruda Taşkenttan Qazanğa küçkän tabip Rim Mäğdievnıñ nindi qıyınlıqlar belän Qazanda terkälü, yäşäw xoquqı öçen çiratqa basu turında söylägän idek. Ä İnternet säxifäsendä Rim äfände häm anıñ xatını Ğaliäneñ barmaq ezlären maxsus mäğlümat bazasına kertkännän soñ töşkän fotoräseme quyıldı. Alar äle watandaşlıq ta almağan, yäşäw häm eşläw urının da tapmağan. Ämma alar, Üzbäkstandağı tatar ğailäsendä tuğan häm şunda üskän millättäşlär, barıber Qazanğa omtılalar, monda kilüläre belän bäxetle.

Alar berniçä ayğa eşkä yäki säwdägä kilep aqça eşläp kilep, qaytıp kitüçe migrantlar tügel. Alar teläsä nindi qıyınlıqqa äzer tatar keşeläre. Andıylarnı ata-babalar cire, tuğan telebez, cır-moñnarıbız, ğöref-gädätlärebez tarta. Ä qanun buyınça küçüçelärneñ milläte 'yernindi östenlek tä birmi. Ğämäldäge praktika da tuğan ilenä qaytqan tatarlarğa niçek yärdäm itäbez soñ? Däwlät kenä tügel, cämäğätçelek, mäğlümat çaraları, milli oyışmalar, eş birüçelär häm başqa oyışmalar. Demografik yaqtan sıyığayıp baruçı respublikabızğa qaytuçı millättäşlärgä bitaraf tügelme bez? Bügen menä şuşı temanı däwam itteräbez.

Azatlıq radiosınıñ Qazan byurosına çärşämbe könne yäş estrada cırçısı, Qazan mädäniät häm sänğät universitetı studentkası Mälikä Razakova möräcäğät itte. 4-5 yıl elek Qazanğa 15 yäşendä änise Gölsinä belän küçep kilgän Mälikä xäzer respublikağa häm tatar dönyasına bilgele keşe. Ul qabınıp kilüçe yoldız, dilär.

19 yäşlek Mälikä xäzer televizor ekrannarında yış kürenä. Soñğı ike yılda ul Altın Bars büläge lawreatı buldı. Aña qädär Çuaşstanda uzuçı Urmay moñı, Ufada ütüçe Ural moñı, Bebi-şlyager bäygelärendä ciñep çıqqan. Ä iñ berençe ciñügä ul 90 yılda, yäğni 5 yäşendä Üzbäkstandağı Näwrüz bäyräme estrada cır bäygese lawreatı bulğan. Mälikäneñ bezgä möräcäğät itüneñ säbäbe – fatir mäs’äläse. İcat bäygesenä taşlanğan yäş talantnıñ tormış problemaları. Bu xaqta bez Mälikä häm anıñ änise Gölsinä xanım belän Azatlıq radiosınıñ Qazan studiäsendä söyläştek.

Mälikäneñ äytegezçe, duslar, nişlärgä digän sorawına niçek cawap birergä soñ? Mälikä häm anıñ änise mäcbüri küçep qaytuçı bularaq Ufada terkälgännär. Ämma, bu status birüçe mömkinleklär Mälikäneñ üzençälekle yazmışına turı kilmi. Tatarstannıñ Migratsiä xezmätendä bu çärşämbedä bezgä respublikada 2 200 küçep qaytuçı terkälüen häm alarğa nindi yärdäm kürsätelüen söylädelär.

Küçep qaytuçılarğa elegräk fatir satıp alınğan, subsidiälär xäzer dä birelä, ämma alarnıñ küläme citärlek tügel. Migratsiä xezmäte moxtaclarğa 21 könlek yal itü yullaması birep, şifaxanälärgä cibärä ala. Säxnä yoldızı bulıp istä qalğan Mälikägä bu şartlar turı kilep betmi. Çönki ul zur kiläçäkle, talantlı häm respublikabıznı, millätebezne zurlarğa sälätle, milli yäşlärebezne iärterlek qız bala. Aña äle 19 ğına yäş. Şul arada niçämä urında yäşäp häm dönya kötü öçen üzäk az-maz mömkinlek tabıp, uqıp ta yöri. Möğayın, bu temanı däwlät häm icadi oyışmalarda däwam itärgä kiräkter.

Azatlıq radiosı sälätle yäşlärne üsterü öçen östämä çaralar kürü yäki kürmäw turında kiläçäktä dä söylär. Läkin onıtmağız, 1 aprel', comğa könennän başlap, ozın dulqınlı Tatarstan radiosınnan Azatlıq tapşıruların retranslyatsiäläw tuqtala. Bu 1 aprel' şayartuı tügel. Qızğanıç häm moñsu xäbär. Ämma, Tatarstan - Yaña ğasır häm Azatlıqnıñ qısqa dulqınnarı aşa här könne tapşırularıbıznı tıñlıy alasız. Mälikä kebek yäş talantlarnıñ cırları belän dä, sezneñ belän dä, xörmätle tıñlawçılar, hiç ayırılası kilmi. Ä nigä bezgä xuşlaşırğa, di. Bez bar bit äle, bez isän.

Rimzil Wäli

XS
SM
MD
LG