Accessibility links

Кайнар хәбәр

Balezino rayonında muzeylar oyıştıruğa möhim qarıylar


Udmurtiädä tatar awılları sanı baytaq. Ämmä alarnıñ kübeseneñ nigez salınu waqıtı bilgele bulsa da, şulay uq mäçetlär açılıp, alar qarşında oyıştırılğan mädräsälärdä uqıtu alıp barıluı mäğlum bulsa da, arxivlarda bolarnı raslawçı dokumentlar yuq. Udmurtiäneñ tönyağında urnaşqan Balezino rayonınıñ Kistem awılına millättäşlärebez 1646 nçı yıllarda kilep urnaşqan. Şulay uq arxivta terkälgän dokumentlar buyınça Kistem awıl mäktäbenä dä 175 yıl tuluı açıqlandı. Näq şuşı dokumentlarğa nigezlänep mart azağında mäktäpneñ yubileen olılap ütkärdelär. Bu xaqta «Azatlıq» radiosın daimi tıñlawçılar işetep belä. Küräseñ, elek-elektän bu töbäktä dokumentlar belän eşläw tärtipkä quyılğan bulğan. Näq şuşı tögällek, pöxtälek — tatarlarnıñ qayda yäşäwlärenä qaramastan — belemgä omtılışın dälillärgä mömkinçelek birä. İnde ike ğasır elek biredäge tatarlarnıñ uqımışlı buluların isbatlıy bu qağäzlär. Kistemlelärneñ awılınıñ ütkänen açıqlarğa, bügengesen yazıp baru teläge, qızıqlı keşeläre turında tarix bitlärenä yazıp qaldırırğa omtılış bügen dä zur. Tarix belän qızıqsınunıñ ber dälile — Kistem awıl mäktäbendä bik eçtälekle muzey da eşläp kilä. Biredä arxeologik qazılmalardan alıp, awılnıñ törle çorların yaqtırtqan, keşelärenä bağışlanğan büleklär bar. Muzeynı mäktäpneñ başlanğıç sıynıfı uqıtuçısı Xäniä İbrahim qızı Kasimova 1965 yılda oyıştıra başlağan. Xaniä xanım süzlärençä, muzey materiallar belän tulılandırıp qına qalmağan, biredä tağın yolalarıbız belän tanıştıruğa da zur iğtibar birelä. Xäniä İbrahim qızı Kasimova bügen inde layıqlı yalda buluına qaramastan, muzeyda yış bula. Anıñ eşen uquçıları däwam itä. Xäniä xanımnıñ şöğele qızına da küçkän. Svetlana Kasimova 1994 yılda Kistem awıl klubı belän citäkçelek itä başlağan. Änise kebek Svetlana da kistemlälärneñ sänğate, mädäniätenä bağışlanğan äyberlärne tuplap, mädäniät yortında muzey oyıştırğan. Muzeyda bik küp eksponatlar. Mädäniät yortı qarşında eşlep kilgän drama tügärägeneñ törle yarışlarda yaulağan büläkläre. Anda törle gramotalar, garmunnar, magnitofonnar, sölge—yaulıqlar häm şuşı uq tügäräklärgä yörep, uqırğa yäisä armiägä kitkän yegetlärneñ-qızlarınıñ xatlarına qädär saqlana. Monda şuşı drama tügärägenä yörgän keşelärneñ garmunnarı, yäş kilennär çigep, sabantuyı batırlarına büläkkä çikkän sölgeläre, awıl mäktäben tämamlap, Qazanda yuğarı belem alıp, bügen Finländiädä yäşäwçe tatarlar arasında tanılğan cırçı, şiğerlär icat itüçe Cämiläneñ şiğerläre, konsert afişaları da saqlana. Svetlana Kasimova süzlärençä, kistemlelär muzeyda yış bulalar, eksponatlar belän tanışıp, üzläreneñ öylärendäge qayseber şuşındıy siräk, üzençälekle äyberlären kiterälär. Kistem awıl mäktäbendä, klubında ütkännärne saqlap qalu buyınça zur eş alıp barıla. Bu yunäleştä başqa awıllarda da eşne aktivlaştıru möhim, assimilyatsiäläşü protsessı tiz bara, dip urtaqlaştı Balezino rayonınıñ milli-mädäni möxtäriäte räise Räsimä Potemkina. Şuña da Balezino rayonınıñ milli mädäni möxtäriäte Kistem awılı ürnägendä başqa awıllarnı da bügen barğan optimizatsiä protsessınnan saqlap qalu turında uylana.

Xämidä Ğayfullina, İjaw
XS
SM
MD
LG