19 april könne, Federal Üzäk häm Tatarstan arasında şartnamä tözü belän şögellänä torğan eşçe törkem oçraşuı buldı. 29 aprel’dä Tatarstan däwlät şurasın utırışında ike yaqlı kileşüneñ yañartılğan proyektı qaralaçaq. Mäğlümat agentlıqları xäbär itkänçä, kileşü östendä eş körçekkä terälgän. Bäxäseneñ nigezendä – tatar tele mäsäläse yata. Federal üzäk närsädän qurqa, Tatarstan yağı çigenäçäkme, yuqmı, kileşüdä nindi yaña matdälär bulaçaq? Bolar xaqında, Tatarstan yağınnan kileşü komissiäsenä kergän, Tatarstan Däwlät Şurasında fän, mäğärif häm milli mäs’älälär komitetı başlığı Razil Wäliev belän söyläştek.
B.T. Añlaşılmawçanlıqnıñ nigezendä närsä yata?
R.W. Añlaşılmawçanlıq, Rusiä xalıqları telläre turındağı federal qanunğa, anıñ kirill xärefläre belän genä yazarğa quşa torğan mätdäsenä kilep totaşa. Bu şartnämädä, Tatarstan tatar teleneñ statusın däwlät tele bularaq, Tatarstan qanunnarı nigezendä bilgeli, dip yazılğan. Federal Üzäk yağı, monda bezneñ yaqtan xäylä qoruıbızda şiklänä. Tatarstan üze tel statusın bilgeläğäç, latin grafikasın torgızu mäsäläsen dä üze xäl itep quyar, dip uylıy. Bez, latin mäs’äläsen kütärmibez, barı telneñ statusı turında ğına söyläşü alıp barabız, «..däwlät tele statusı Tatarstan häm Rusiä konstitutsiälärenä tayanıp bilgeli..» digän cömlä kertik, dibez. Alar, şartnamäneñ bu urınına,«... Rusiä qanunnarına tayanıp bilgeli», digän yazunı kertergä teli. Bu oçraqta, bez yañadan, kirilça ğına yazarğa quşa torğan federal qanunğa kilep teräläbez.
B.T. Federal Üzäk yaqınnan tözelgän komissiä Tatarstanda tatar teleneñ däwlät tele buluına qarşı çıqmıymı?
R.W. Alar, Rusiä konstitutsiäsendäge respublikalar – däwlätlär, digän matdäne yuridik yaqtan tanımıy buldıra almıylar, ämma, çınlıqta, respublikanıñ statusın töşerep, qanunnarnı täñgälläşterep, tanımasqa tırışalar.
B.T. Bu qarşılıqnı kem xäl itä ala xäzer?
R.W. Komissälär birelgän wäqälätlär çigennän çığa almıy, monı yuğarıraq däräcädä genä xäl itep bula, minemçä.
Bikä Timerova.
