Accessibility links

Кайнар хәбәр

Yevropada İminlek wä Xezmättäşlek oyışması Rusiäneñ däğwaların tikşerä


Elekke sovet illärendä ütkän saylawlarnı ğädättä ike törkem küzätep bara: Yevropada İminlek wä Xezmättäşlek oyışması häm BDB törkeme. Yış qına bu ike törkemneñ bäyälämäläre qapma-qarşı: berse saylawlarnı ğädelsez häm ireksez dip taba, ikençese - ğädel häm irekle dip. Räsmi Mäskäw Yevropa törkemen illärneñ eçke eşlärenä tıqşınuda ğäyepläde häm küzätü ısulların üzgärtergä çaqırdı. Yuq isä Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek oyışması büdjetına salğan vetosın almaw belän yanıy. Atnakiç häm comğa könnärendä Venada Rusiäneñ şuşı däğwaların tikşerügä bağışlanğan oçraşu ütte.

Vena oçraşuında törle illärdän kilgän 200dän artıq saylaw belgeçe qatnaştı. Rusiäneñ Üzäk saylaw komissiä räise Aleksandr Veşnäkov Yevropada İminlek wä Xezmättäşlek oyışmasın tänqitlägändä yomşaq süzlär ezläp mataşmadı. Bu oyışma keşelärgä saylawlarda qatnaşuda yärdäm itü belän tügel, ä qayber illärgä başqa illärneñ eçke eşenä tıqşınuda yärdäm itü belän şöğellänä, dide ul. Rusiä wäkile illärne isemläp atamasa da, Ukraina belän Qırğızstannı küz aldında totqan dip uylarğa kiräk. Näq menä şul illärdä ütkän saylawlarğa Yevropada İminlek wä Xezmättäşlek oyışması kisken tänqit beldergännän soñ, Könbatış anda başlanğan säyäsi kütäreleşne xuplap çıqtı. Veşnäkov Yevropa oyışmasın asıl maqsatlarınnan taypıluda ğäyepläde:

Audio (Aleksandr Veşnäkov)

"Qızğanıçqa qarşı, xalıqara küzätü institutı bügen demokratiä prinsipların tormışqa aşıruda yärdäm itü instrumentınnan, tege yäki bu ilgä qarata qabul itelgän säyäsi qararlarnı tormışqa aşıru instrumentına äylänä. Näticädä ul keşelärneñ saylaw xoquqların täemin itü wazifasınnan taypılıp, illärneñ eçke eşlärenä tıqşınuğa taba awışa."

Räsmi Mäskäw Yevropada İminlek wä Xezmättäşlek oyışmasın saylawlarnı küzätü sistemasına üzgäreşlär kertergä çaqıra, yuq isä oyışmanıñ bu yılğı büdjetına salğan vetosın almaw belän yanıy. Älege veto oyışmanıñ eşçänlegen şaqtıy çikli. Şuña kürä Rusiäneñ däğwaların tikşerü öçen maxsus oçraşu oyıştırıldı. Oçraşuğa häm BDB illäre, häm Könbatış wäkilläre çaqırıldı.

Elekke sovet illärendä ütkän saylawlarğa, ber yaqtan Yevropada İminlek wä Xezmättäşlek oyışması, ikençe yaqtan BDB illäre törkeme, här çaq diärlek qapma-qarşı bäyälämä birä. Berse saylawlarnı ğädelsez häm ireksez dip tapsa, ikençese – ğädel häm irekle dip sanıy. Yevropada İminlek wä Xezmättäşlek oyışması BDB törkemenä inde küptän xezmättäşlek täqdim itä, läkin älegä näticä yuq.

Rusiä häm BDBnıñ başqa äğzaları, bu oyışmağa daimi rizasızlıq belderä, başqa illärneñ eçke eşenä tıqşınuda ğäyepli. Uzğan yıl Belarusta ütäçäk parlament saylawlarınıñ ğädel bulasına şik belderelgäç, Rusiä prezidentı Putin anda üz törkemen cibärde, bu törkem Belarus saylawların irekle, ğädel häm qanuni dip iğlan itte.

Üzeneñ çığışında Veşnäkov saylawlarnı küzätkändä häm Yevropa oyışması, häm BDB standartların qullanırğa çaqırdı. Yevropada İminlek wä Xezmättäşlek oyışmasınıñ saylawlarnı küzätü wäkäläte 1990 yılda Copenhagenda raslanğan. Veşnäkov şuşı kileşügä yaña östämlär qabul itergä öndäde:

Audio (Aleksandr Veşnäkov)

"Bulğan qarşılıqlarnı kimetü häm oyışmağa kergän illärdä demokratiäne tağı da üsterü öçen bez yaña dokument kürergä telär idek, anıñ iseme şartlı räweştä Copenhagen+ bula ala."

Yevropada İminlek wä Xezmättäşlek oyışmasınıñ demokratik institutlar bülege citäkçese Christian Strohal süzlärençä, oyışmanıñ saylawlarnı küzätü ısulları elekke sovet illäre öçen dä, könbatış illäre öçen dä ber ük.

Kiläse ayda oyışma Britan saylawların küzätäçäk. Uzğan yıl Amerikada prezident saylawların küzätte. Häm alarnı xalıqara taläplärgä "turı kilgän diärlek" dip taptı.

-Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG