Accessibility links

Кайнар хәбәр

Bu atna Tөrkiädä "alman atnası" buldı


Bu atnada tөrle temalar belän ber rättän iñ mөhim täräqqiät xiç şiksez alman kanzlerı, yağni premier-ministrı Gerhard Schröderneñ bik zur ber säwdägärlär delegatsiäse belän Tөrkiägä yasağan ike kөnlek räsmi säfäre buldı. Anıñ belän tөrle bürokratlardan tış 600 eşquar da kilde.

Schröder 3 May kiçke säğatlärdä Ankarağa kilep tөşte. Ocqıçlar maydanında anı tışqı eşlär ministrı Abdullah Gül qarşı aldı. Şunan soñ kollegası Recep Tayyip Erdoğannıñ xөrmätenä birgän sıy mäclesenä qatnaştı. Kiçke aş waqıtında alkogol eçemlek birelmäwe diqqätne çälep itte. Inde bu Premier Erdoğan belän anıñ kabinetınıñ, dөresräge AK Partiäneñ islamçı prinsiplarınıñ ber çağılışı bulıp tora. Şulay bulğaç Schröder aşın aşağannan soñ, tөn qunğan Hilton otelenä kilep tөşkäç ük lobida, yägni hotelneñ zalında şärap eçkän. Bu inde Tөreklär miña şärap birmädelär, monda üz aqçam belän eçäm digän işarä buldımı, belep bulmıy. İkençe köngä kanzler Schröder kollegası Erdoğannıñ mäxsüs oçqıçı belän İstanbulga oçtılar.

Schröder Ankarada çaqta, Premier Erdoğan häm prezident Ahmet Necdet Sezer, ägär Alman parlamentı Ğosmanlı İmperiäsendäge Ärmänänrgä 1915 yılda genosid oyıştırıldı digän qarar qabul itsä, ike il arasındağı mөnäsäbätlärgä citdi zian kiler, şunıñ өçen parlamenta mondıy qarar qabul itmägez digän taläplär quydılar. Schröder, “Almaniädä ber süz bar – açıq diñgezdä häm parlamentta eşegez Täñgregä qala” dip cawap qaytardı. Erdoğan Alman Parlamentına oppozitsiädäge Xristain Demokratlar Partiäse tarafınnan şuşı qanun proyektın täqdim itelüwenä borçıluwın belderde. Kanzler dä Erdoğannıñ Ärmänistanğa urtaq komissiä tөziyek digän täqdimenä uñay qarawı, ike il arasındağı mөnäsäbätlärneñ dä normalläşüwen kөtüwe turında äytte.

Erdoğan Tөnyaq Kipr Tөrek Cөmhuritenä dä Almaniäneñ yardäm itmäwenä küñele qaytqan buluwı turında belderde. Erdoğan “iñ kimendä TKTC-nä turıdan oçqıç reysların başlata alasız” digän täqdim dä kertte. Schröder bu täqdimgä däşmäde, tik urtaq mätbuğat konferensiäsendä Tөnyaq Kipr referendum belän tieşle eşne eşläde. Kөnyaq Kipr isä yasamadı. Läkin cazanı Tөnyaq çigä. Monı AB-nä añlatırbız, ämma bez ber üzebez ber ni dä eşli almıybız” dide.

Başqa mөhim ber tema isä Almaniädäge Tөreklär mäsäläse buldı. Mäğlüm Almaniädä 2 million çaması Tөrek watandaşı bar. Dөresräge alarnıñ 500 meñe inde Alman watandaşı. Tөrkiäneñ xiç ber ildä şundıy küp watandaşı yuq. Şul säbäple dä Almaniä belän säyäsäsi, ekonomik häm mädäni mөnäsäbätlär zur ähämmiätkä iä. Tөrkiä Almaniä häm başqa çit illärdä üz watandaşlarınıñ buluwına bik qänäğät. Çөnki tөrle illärgä urnaşqan 3,5 millionnan artıq Tөrek өçen өstämä sotsial häm mädäni, sälämätlek häm başqa çığımnardan qotıla. İñ mөhime dä alarnı eş belän tämin itü өçen baş watmıy. Ayruça çit illärdäge Tөreklärneñ küpçelege üze tuıp üskän watanların tiz genä onıtmıylar, yış qına vizit yasıylar häm ildä qaldırğan tuğannarına maddi yardäm kürsätälär. Monnan yıllar elek çit illärdäge eşçelär cibärgän totrıqlı valyuta Tөrkiänen ixtiyaçların qaplawda mөhim urın bili ide. Inde xäzer şulay bulmasa da çit illärdä yäşäwçe elekke Tөrek watandaşları Tөrkiäneñ mänfäğätlären şuşı illärdä küzätü өçen mөhim faktor bulıp toralar.

Ütkän yılda Alman häm Tөrek watandaşlığına iä Tөreklär buyınça ike il arasında ber problema çıqqan ide. Berlin bez ike ildä dä watandaşlıq digän närsäne qabul itmibiz. Şundıylarnı watandaşılıqtan çığarabız digän qanun çığardı. Ayruça Alman watandaşlığına küçü şartların qıyınlaştırdı. Mөräcägät itkännär yaxşı däräcädä Alman telen belergä häm integratsiägä äzer buluların isbatlarğa tieşlär digän yaña şartlar quydı. Inde kanzler Schröder “Bez Tөreklärneñ Alman telen өyränülären, integratsiäsen yaqlıybız. Läkin yaxşı ber integratsiä өçen Tөreklär başta üz ana tellären yaxşı өyränergä tieşlär. Bez bu mäsäläne yaqlıybız, sezdän dä yardäm kөtäbez” dide.

Kanzler Schröder üze belän kilgän 600 eşquar häm alarnıñ Tөrek kollegaları qatnaşqan konferentsiäne dä açtı. Bu cıyılış ike yaqlı ekonomik xezmättäşlekneñ dä artaçağına işarä itä. Tөrkiäneñ dөnyadağı iñ zur ekonomik partnerı Almaniä. Marmara Universitetı kanzler Schrödergä şäräfle doktor titulın birde.

Ul arada Almaniädä ber mäxkämä säyäsi sıyınu xoquqı taläp itkän ber Tөrek watandaşına, Tөrkiädä inde keşe xoquqları bozılmıy, sezneñ imenlegegezgä qurqınıç bulmas dip anıñ taläben kire qaqtı. Qısqası, bu atna Tөrkiäneñ Almaniä atnası buldı.

Äxtäm İbrahim, İstanbul
XS
SM
MD
LG