Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tarixi yalğannı mäxkämä aşa tözätep bulırmı? Faiq Taci moña ömet bağlıy


Bıltır faciğäle töstä häläk bulğan, tanılğan jurnalist Galina Koval''skaya ber yazmasında, “Rusiädä yözlägän millät yäşi, häm älbättä, alarnıñ tarixın watan tarixı kursına kertep beterü mömkin tügel. Läkin törki, fin-uyğır xalıqları, alarnıñ urıslarğa tä''sire häm urıs däwläte formalaşuındağı rol''läre turında bulsa da ğomumi küzallawlarnı kertergä kiräk. Ägär bez ildäge barlıq xalıq ta şuşı il keşese bularaq toyuın teläsäk, monnan başqa yul yuq” dip yazıp çıqqan ide. Läkin, Rusiädä mondıy, keşe xoquqların yaqlawçı jurnalistlar süzenä küptän qolaq salmıylar. Belgeçlär, Sovet çorında, tarix däresleklärendä mäsälän tatarlarnı kimsetep kürsätkän urınnar tabiği ide, ul waqıtta, Watan tarixı urıs milläte tarixı bularaq öyrätelde dilär. Sovet çorı turında xäzer ni pıçağıma söyliseñ diärgä aşıqmıyq. Qaya barsañ da, qara saqalıñ artıñnan qalmıy dilär. Bez ul çordan ällä ni yıraq kitmägänbez. Küp närsädä. Şul uq tarix däresleklärendä dä. Rusiä tarixı haman da ber millät tarixı ğına bulıp uqıtıla kilenä.

Mäsälän, urıs telendä “Watan tarixı” dip atalğan 6 sıynıf däreslege. Avtorları A. Preobrajenskiy Häm B. Rıbakov. Älege däreslektäge, belgeçlär kürsätkän küp kenä tarixi yalğanğa iğtibar itep tormıyq. Ä däreslekneñ 89 biten açıp qarasañ, räsem kürergä bula. Bu räsemdä tatar yawğirläre keşene utta qızdırıp, aşarğa äzerlilär. Yäğni, tatarlar elek keşe aşawçılar bulğan. Äytkänebezçä, başqa yalğannarğa iğtibar itep tormadıq. Ä alar anda şaqtıy. Mäzäge şunda, bu kitap, Rusiä mäğärif ministrlığı tarafınnan, mäktäplärdä däreslek bularaq qullanırğa täqdim itelgän. İnde matbuğatta mondıy yalğannar arqasında tatar balalarınıñ niçek itep millättän bizgänlekläre, oyalğanlıqları, psixologik cäräxätlär aluları turında şaqtıy küp yazıldı. Bu özgälänülärneñ kübese tatar zıyalılarınnan ide. Qayber oçraqlarda, şunıñ işe däresleklärdäge xatalarnı tözätü oçraqları da buldı. Bu eş belän berara Rusiä tatar tatar milli-mädäni möxtäriäte şöğellände häm däresleklärgä tözätmälär kertügä ireşte.

Ä Çallı milli xäräkäte, ayırım alğanda Çallı Tatar ictimaği üzäge räise Faiq Taci häm anıñ fikerdäşe Rafqät Säğidullin isä, tarixi ğädellekne mäxkämä aşa tözätergä cıyınalar. Preobrajenskiy häm Rıbakov avtorlıgındagı “Watan tarixı” kitabın Mäğärif sistemasınnan aldıru öçen, alar Rusiä prokuraturasına ğariza cibärgännär. Faiq Taci söyli

Xäzerge köndä Rusiäneñ xakimiäte, böten säyäsi firqäläre Latviä, Estoniädä keşe xoquqları bozıla digän ğäyep tabıp, çit illärdä bülenep qalğan urıslarınıñ xoquqların yaqlağan bulıp qıçqıralar. Ä çınbarlıqta, Rusiäneñ üz eçendä, bigräk tä Tatarstan respublikasında, rusiä mäğärif ministrlığı xuplağan däresleklärdä, tatar xalqınıñ berençe çiratta, bez bütännär turında söylämibez, alarnıñ da bardır, yöze qaraltılıp, kimsetelep kürsätelä. Anıñ xoquqlarınıñ bütän yaqtan da qısıluları turında bez yazıp torabız inde, monda inde mısqıl itkängä kürä, prokuraturağa maxsus räweştä biräbez. Bez bu kitap belän uqıtunı ğına tügel, ä mäğärif sistemasınnan alınsın häm bütän kitaplarğa da tieşle reviziä yasalsın dip taläp itäbez. Ğomumän, bu tarixi aldawnı kimetergä başta telibez bez. Tarix buyınça bik küp yalğan. Rusiäneñ, ğomumän, bezneñ fikerebezçä, tarixı yalğan. Bez şul yalğannı kimetü östendä eşlibez xäzer.

Mäktäplärdä çi yalğan tulıp yatqan tarix däreslekläre bua buarlıq dilär, belgeçlär. Läkin, bu yalğannı beterü öçen kem nilär eşli soñ? Ayırım şäxeslär mäxkämägä birä, ayırım şäxeslär tözätmälär kertep ğädellekkä ber adım yasıy. Bälkem bu, tatar isemen atama itep alğan Tatarstan wazifasıdır? Niçek kenä bulmasın, ğädelsezlekkä qarşı azmı-küpme köräş bara, monısı inde quandıra xet.

Räfis Cämdixan

XS
SM
MD
LG