Accessibility links

Milli matbuğatnıñ iğtibar üzägendä bulırğa layıqlı tatarlar barmı?


Uzğan atnada bik küplärne häm şulay

uq bezneñ tatar xalqın da dulqınlandırğan ber waqiğa buldı. Kinoaktrisa Nataliya Gundareva wafat buldı. Märxümä äybät artistqa ide. Anıñ qatnaşlığında töşkän fil'mnar kinoteatrlarda, televizor ekrannarında yözlärçä, meñnärçä tapqır kürsätelde. Şulay bulğaç, anıñ tormışı, 4 yıl buyı çirläwe här Rusiä ğailäseneñ şäxsi tormışına äwerelde. Kümüe dä şul däräcädä kürsätelde. Awır tufrağı ciñel bulsın.

Bıyıl yaz populyar artist Nikolay Karaçentsov maşina qazasına oçrap, xastäxanägä eläkte. 145 million keşelek Rusiä bergäläp sızlandı. Äle yarıy Karaçentsov isän. Ä xalıq barıber borçıla. Ul bit yıl sayın avtomobil' qazalarında 50 meñläp keşeneñ wafat bulğanın, 100меңләп keşelärneñ imgängänen uylap tormıy. İrläre tarafınnan qıynalıp imgätelgän xatın-qızlarnıñ sanı da 14 meñgä citä, di. Statistika tügel, ayırım şäxes küz aldında.

Döres, bilgele keşelär öylänep, ayırılıp, fatir alıp, operatsiä yasatıp iğtibar üzägendä qalırğa layıqlı artistlar, säyäsätçelär, eşquarlar meñlägän. Alarnıñ barısı da gäzitlärneñ berençe bitenä eläkmäwe ğäcäp tügel. Xikmät qayber millättäşlärebezneñ

Tatar apalarınıñ, Mäskäwdäge fälän artistnıñ operatsiäse niçek ütkän, Pugaçeva belän niçek tora dip baş watalar. Alar inde Meksika, hind, ispan seriallarındağı ğailä tormışın küz aldına kiterep, küz yäşlären ağıza.

Nişliseñ, bilgele şäxeslärneñ şäxsi tormışın belergä teläw häm bu turıda mäğlümat alu da demokratik cämğiät ğädäti xäl. Süz ul turıda tügel. Süz Rusiäneñ televidenie kanalları, gäcitläre yazğan – kürsätkängä tabınuda.

Yuğisä bit, Färidä Kudaşevanıñ da sawlığı qorıçtan tügel. Nigä anıñ käyefen taswirlamasqa? Şuşı könnärdä bik tar dairädä märxüm cırçı Tahir Yaqupovnıñ 70 yıllığın iskä aldılar. Nindi talant häm nindi ayanıç yazmış. Berniçä yıl elek wafat bulğan Wafirä Ğizzätullina, ay sayın bulmasa yıl sayın zurlap iskä alırğa layıqlı şäxes. Gel genä Karaçentsev, Pugaçeva bulmıy bit inde. Äle üzebezneñ arada yörgän bik tä kürenekle, qızıqsınu uyatırlıq, yoldızlarıbız bar. Şul uq Älfiä belän Xämdünä ni tora. Ä bezneñ tamaşaçılar Stotskaya, Koroleva kigän külmäklär, alarnıñ ğailä xälläre, şäxsi macaraları turında awız suı qorıtalar.

Monda xikmät närsädä? Bezneñ çıbıqlı radioğa äylänüebezdä. Kuxnyalarda söyläwçe radioalğıçlar bar ide bit. Alar üzläre radio tügel, ä ber üzäktän cibärgän signalnı taratuçı retranslyator alar. Mäskäwdän işetelgän tapşırularnı ğına küñelgä señderep, şunı qabatlawçı retranslyatorğa äylänäbez. Säyäsättä, däwlät vertikalendä tügel, ä äxlaqi estetik, ruxi tormışta şundıy provinsial' däwlät orğannarı andıy färman töşermägän bit.

Nindi cırnı yäki cırçını tıñlıysıñ, nindi tarixnı ber-bereñä söyliseñ, milli mädäniätne niçek teliseñ, şulay qabul itäseñ. Menä şul añlaşılmıy. Nigä, Rawil Şäräfi bezneñ öçen qızıqlı häm qarşılıqlı şäxes tügel meni? Äle Tuqay belän Taqtaşnıñ yazmışına küz salsañ, ataqlı sportçılarıbıznı iskä alsañ? Hiçyuğı Marat Safin, Ruslan Niğmätullin, qayçandır Spartak futbol komandasınıñ danın kütärgän Ğalimcan Xösäyenov turında söyläsäñ yäki alarnıñ yazmışın kürsätsäñ, yäşlär üzläreneñ nindi qäwemdä ikänen iskä alırlar ide.

Äye, süz bu atnada 100 yıllığın bäyräm itkän milli matbuğat turında. Häm mäğlümat möxite xaqında. Qaywaqıtta yäşlärneñ milli televideniedän, mädäniättän çitläşüenä hiç ğäcäplänäse yuq. Bez üzebez üz cäwhärlärebezne, danlıqlı şäxeslärebezne, dönya häm Yevropa çempionnarıbıznı çitkä quyıp, urıs telendäge häm Mäskäwdän kilgän berär ğäybätle tarixqa näwmizlänep qarap torabız. Çönki ul üzäktän kilgän, berençe sortlı mädäniät kebek toyıla. İmeşter, Qazan, Tatarstan yäki tatarnıqı ikän – ul provinsiä bulıp çığa. Ä bit çınlıqta näq kiresençä. Qazanğa kilep citkän yäki töbäklärdä tudırılğan rus mädäniäte xalıqçan häm provinsial' mädäniät kenä bula ala. Anıñ märkäze monda tügel, anı qullanuçılar da – qabatlawçı çıbıqlı radio, retranslyator. Ä tatar öçen Qazannan işetelgän awaz häm fiker berençe sortlı häm ul märkäz tawışı. Yaña qabınğan yoldız yäki xalıq artist ta üze ber moğciza. Anıñ kerfek qaqqanı da yäşlär iğtibarına layıqlı. Milli yoldızlar – ğalimnär, şağirlär, säyäsätçelär äytkän här süz millätneñ iñ yuğarı qıyasınnan işetelgän awaz. Ägär dä milli matbuğat şunı añlatıp citkerä alsa. Millättäşlärebez Karaçentsev, Pugaçeva dip canın fida qılıp, zihenen yuğaltmasa älbättä.

Rimzil Wäli

XS
SM
MD
LG