Accessibility links

Кайнар хәбәр

HRWnıñ Ändican waqiğälärenä bağışlanğan raportı


Human Rights Watch oyışmasınıñ Ändican vaqiğälärenä bağışlanğan bügen iğlan itelgän yaña xisabında Üzbäk xökümäteneñ uzğan ayda Ändican başkütärüen bastıruı ğäyepsez keşelärne küpläp üterügä äylände dielgän. Keşe xoquqların yaqlau oyışması, xökümätneñ qorallı törkemneñ törmögä häm xökümät bialarına basıp kerüen tuqtatırğa xaqı bulsa da, küç qullanu çamadan tış buldı häm xökümät beldergänenä qarağanda küberäk qorbanğa säbäp buldı dip belderä.

Human Raghts Watchnıñ belderüenä qarağanda, uzğan ayda Ändicanda bulğan vaqiğälärgä qarağan küpkenä soraular, sul sanda qorbannar sanı turındağısı äle dä cavapsız qala. Läkin, 50 tanıq, şul sanda zian kürgännär belän ängämälär, Üzbäk xökümäteneñ qoralsız keşelärgä qarata ğädättäntış köç qullanuın açıqladı. Şuşı raportnı äzerlärgä yardäm itkän oyışmanıñ Üzbäkstan buyınça belgeçe Allison Gill bolay dide

Audio

"Bez bulıp yatqan vaqiğälärne qulıbızdan kilgän xätle açıqlarğa tırıştıq. Bu bügengäçä buğan iñ täfsille mäğlümät. Ul xökümätneñ citdi cinayät eşlägän buluın faş itsä dä, cavapsız qalğan soaular küp. Xökümätneñ tınıç xalıqqa köç qullanuında açıqlıq häm ülçäv bulırğa tieş."

Gill radiobız xäbärçesenä birgän änbgämäsendä, raportta qorbannarnıñ tögäl sanı yaki Ändicanda maydanda tuplanğan xalıq sanı turında farazlar yuq . Läkin, anda qorbannar sanı xökümät äytkän 173 keşedän küberäk bulırğa tieş dielgän. Törle tanıqlarnıñ belderüenä qarağanda, xökümät köçlärennän qaçqan 400 çaması keşedän torğan ber protestçı törkem tulısınça utqa totılğan. HRW tanıqlarnıñ belderülären häm jurnalistlarnıñ Bobur Maydanında töşergän räsemnären analizlağan. Şuşı tikşerenü maydanda küpsanda xalıqnıñ, şul sanda xatın-qız häm balalarnıñ buluın kürsätte. Anda şulay uq keçkenä ber qorallı törkemneñ buluı da kürenä. Gillnıñ süzlärençä,

Audio

"Maydanda ciılğan xalıq massası tınıç demonstrantlardan tordı. Alarnıñ höcm itep cinayät eşlägän törkem belän bäyläneşe yuq. Minem fikeremçä, ul keçkenä törkemneñ xalıq massası belän bäyläneşe bulmağan."

Üzbäk xökümäte insident öçen xökümät binalarına höcüm itkän, şulay uq totqınnarnı köç qulanıp törmädän irekkä çığarğan İslam radikalların ğäyepli. Xökümät qorallı keşlär tınıç xalıqnı qalqan itep qullanğan dip raslıy. HRW xökümät binalarına höcümneñ buluın raslıy , läkin, başkütärüne möselman radikalları oyıştırğan digän xökümät raslauın kire qağa. Tärtipsezleklär Radikal İslamçılıqta ğäyeplänep 23 käsepçeneñ xökemgä tartıluı säbäple kilep çıqqan. Gillnıñ süzlärençä, bu ğäyeplävne aqlarlıq ber nindi dä dälil kürsätelmägän. Ändicandağı protest xalıqnıñ fäqirlekkä häm xökümätneñ ezärlkelävlärenä qarşı reaksiä säbäple başlanğan. Gillnıñ süzlärençä,

Audio

"Bez söyläşkän keşelärdä İslam küntärtibendä tormağan. Vaqiğälärne kürgän tanıqlar da İslam faktorın ispatlağan dälil kiterä almadılar. Bu xökümätkä üzen aqlau öçen bik uñay säbäp bulıp tora häm ul monı elek tä küp märtäbälär faydalandı."

HRW üzeneñ raportın iğlan itkändä Washingtondağı Üzbäk ilçelege äle yabıq ide. Şul säbäple anıq reaksiäsen äytä almıybız. Läkin, Taşkenttağı bäysez küzätüçe Kamran Alievneñ belderüenä qarağanda, xökümät ğädättä andıy raportlarğa reaksiä kürsätmi.

Audio

"Üzbäk xökümäte Transparancy İnternational, Ämnisti İnternational yäisä başqa bäysez demokratik xalıqara oyışmalarnıñ tänqitle yomğaqlarına ber vaqıtta reasiä küsätmäde. HRWnıñ raportına kilgändä, ul şulay uq eşliäçäk, raportnı iğtibarsız qaldıraçaq yäisä başqa çaralar belän ( mäsälän üzbäk mediasında) monı tänqitliäçäk."

HRW Üzbäk xakimiätläre inde kire qaqqan bulsa da, Ändicandağı üterülär turında bäysez xalıqara tikşerülär ütkärergä çaqırğan.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG