9-nçe iyündä AQŞ Ändicanda 13-nçe mayda bulğan üterülär turında bäysez xalıqara tikşerülär ütkärelergä tieş dip belderde. AQŞ Dävlät Depoartamentı süzçese Sean McCormackqa 6 amerikan senatorınıñ Üzbäkstan belän mönäsäbätlärne küzdän kiçerergä çaqırıp yazğan xatı turında sorau quyıldı. Anıñ cavabı
Audio
"Bez nigezdä senatorlarnıñ borçıluın urtaqlaşabız. Bez Ändican fäciğäsen ışanıçlı, açıq häm bäysez räveştä tikşerergä çaqırabız. Bez Üzbäk xökümäte häm ışanıçlı xalıqara partnerlar belän xezmättäşlekkä nigezlängän andıy tikşerügä qatnaşırğa da äzer torabız."
Senatorlarnıñ Dävlät sekretarı Rice häm saqlanu ministere Rumsfeldqa yazılğan xatında AQŞnıñ Üzbäkstandağı xärbi bazanı biläve mäsäläsendä ozın möddätle kileşü tözü telägenä borçılu belderelgän. Karimov 2001-nçe yılnıñ 11-nçe sintäberennän soñ Washingtonğa bazalardan faydalanunı täqdim itkän ide. Räsmi belderülärgä qarağanda 13-nçe Mayda Ändicanda xökümät köçlären dä xisaplağanda 173 keşe üterelgän bulğan. HRW bu fäciğä turında iğlan itkän täfsille raportında anda yüzärlägän keşe üterelde digän näticägä kilgän. Konfrontatsiä küpläp üterä dip atalğan. McCormack ber kön elegeräk Buş administratsiäse Karimovnıñ bu vaqiğä turındağı mäğlümätlärenä ışanmıy dip işarä itte. Anıñ süzlärençä, AQŞ ul könne yözärlägän keşe üterelgän bulırğa tieş dip uylıy häm bu tanıqlarnıñ mäğlümätlärenä nigezlänä. Mc Cormack Pänceşämbedä Washingtonnıñ nindi reaksiä küsätäçäge mäsäläsenä açıqlıq kertmäde.
Audio
"Bez barlıq diplomatik mömkinleklärne , şul sanda BMOın küz aldında totabız. Bez BMOnıñ keşe xoquqları buyınça yuğarı komisarınıñ urında tikşerülär ütkärü öçen Qırğızıstandağı qaçaqlar lagerına baruın xuplıybız. Älege vaqıtta isä bez xalıqara tikşerüne yaqlatu öçen törle xalıqara oyışmalar urnaşqan illär belän söyläşülär alıp barabız. Bez xalıqara tikşerülär ütkärergä çaqırıp kiläbez."
Washingtonıñ bu çaqıruına NATO häm Yevropa Berlege dä quşıldı. Läkin, Üzbäkstan xökümäte monı kire qağa häm ul bügen dä monı yañadan kire qaqt. Mäskäv dä bu mäsälädä anı yaqlıy. Russiäneñ saqlanu ministere Sergey İvanov Pänceşämbedä Brusseldä NATO räsmiläre belän oçraşqanda, Ändicandağı köç qullanu Afğanistannan torıp oyıştırıldı, Üzbäk xakiiätläre tarafınan üterelgän häm qulğa alınğan keşelärneñ 50-se Üzbäk tügel dip belderde.
Audio
"Aziä häm Yaqın Könçığıştağı qayber illärdä radikalizm häm terrornıñ üsüe borçılu tudıra. Üzbäkstandağı soñğı vaqiğälär moña misal bulıp tora. Bezneñ mäğlümätläräg kürä, vaqiğälär Afğanistannn torıp därtländerelgän."
İvanov östämä mäğlümät birmäde häm anıñ äytkännären raslau da mömkin tügel. AQŞ Dävlät Departamentı Üzbäkstanda keşe xoquqlarınıñ torışın inde küptännän birle tänqit itep kilsä dä, Saqlanu ministerlege Afğanistandağı xärbi aktivlığı öçen andağı bazalar faydalı digän pozitsiädä tora. Monı uzğan yılda Dävlät Departamentınıñ Üzbäkstanğa 18 milion dolarlıq yardämne tutatuı , ä saqlanu ministerlegeneñ 3 milion dolar üstäp 21 milion birüe dä kürsätä.
Färit İdelle, Praga.
Audio
"Bez nigezdä senatorlarnıñ borçıluın urtaqlaşabız. Bez Ändican fäciğäsen ışanıçlı, açıq häm bäysez räveştä tikşerergä çaqırabız. Bez Üzbäk xökümäte häm ışanıçlı xalıqara partnerlar belän xezmättäşlekkä nigezlängän andıy tikşerügä qatnaşırğa da äzer torabız."
Senatorlarnıñ Dävlät sekretarı Rice häm saqlanu ministere Rumsfeldqa yazılğan xatında AQŞnıñ Üzbäkstandağı xärbi bazanı biläve mäsäläsendä ozın möddätle kileşü tözü telägenä borçılu belderelgän. Karimov 2001-nçe yılnıñ 11-nçe sintäberennän soñ Washingtonğa bazalardan faydalanunı täqdim itkän ide. Räsmi belderülärgä qarağanda 13-nçe Mayda Ändicanda xökümät köçlären dä xisaplağanda 173 keşe üterelgän bulğan. HRW bu fäciğä turında iğlan itkän täfsille raportında anda yüzärlägän keşe üterelde digän näticägä kilgän. Konfrontatsiä küpläp üterä dip atalğan. McCormack ber kön elegeräk Buş administratsiäse Karimovnıñ bu vaqiğä turındağı mäğlümätlärenä ışanmıy dip işarä itte. Anıñ süzlärençä, AQŞ ul könne yözärlägän keşe üterelgän bulırğa tieş dip uylıy häm bu tanıqlarnıñ mäğlümätlärenä nigezlänä. Mc Cormack Pänceşämbedä Washingtonnıñ nindi reaksiä küsätäçäge mäsäläsenä açıqlıq kertmäde.
Audio
"Bez barlıq diplomatik mömkinleklärne , şul sanda BMOın küz aldında totabız. Bez BMOnıñ keşe xoquqları buyınça yuğarı komisarınıñ urında tikşerülär ütkärü öçen Qırğızıstandağı qaçaqlar lagerına baruın xuplıybız. Älege vaqıtta isä bez xalıqara tikşerüne yaqlatu öçen törle xalıqara oyışmalar urnaşqan illär belän söyläşülär alıp barabız. Bez xalıqara tikşerülär ütkärergä çaqırıp kiläbez."
Washingtonıñ bu çaqıruına NATO häm Yevropa Berlege dä quşıldı. Läkin, Üzbäkstan xökümäte monı kire qağa häm ul bügen dä monı yañadan kire qaqt. Mäskäv dä bu mäsälädä anı yaqlıy. Russiäneñ saqlanu ministere Sergey İvanov Pänceşämbedä Brusseldä NATO räsmiläre belän oçraşqanda, Ändicandağı köç qullanu Afğanistannan torıp oyıştırıldı, Üzbäk xakiiätläre tarafınan üterelgän häm qulğa alınğan keşelärneñ 50-se Üzbäk tügel dip belderde.
Audio
"Aziä häm Yaqın Könçığıştağı qayber illärdä radikalizm häm terrornıñ üsüe borçılu tudıra. Üzbäkstandağı soñğı vaqiğälär moña misal bulıp tora. Bezneñ mäğlümätläräg kürä, vaqiğälär Afğanistannn torıp därtländerelgän."
İvanov östämä mäğlümät birmäde häm anıñ äytkännären raslau da mömkin tügel. AQŞ Dävlät Departamentı Üzbäkstanda keşe xoquqlarınıñ torışın inde küptännän birle tänqit itep kilsä dä, Saqlanu ministerlege Afğanistandağı xärbi aktivlığı öçen andağı bazalar faydalı digän pozitsiädä tora. Monı uzğan yılda Dävlät Departamentınıñ Üzbäkstanğa 18 milion dolarlıq yardämne tutatuı , ä saqlanu ministerlegeneñ 3 milion dolar üstäp 21 milion birüe dä kürsätä.
Färit İdelle, Praga.