Accessibility links

Кайнар хәбәр

14 yıl elek Tatarstan üz prezidentın sayladı


"Bäysezlek almıyça kitü yuq bıyılğı cäyemnän", dip yazğan ide kürenekle tatar şağire Räşit Äxmätcanov. İkençe ber şiğerendä,

Taşçı yeget, kütär başqayıñnı, awır taşlarıñnı quyıp tor. İsän ruxıñnı qılıçlardan ütkenräk itep çınıqtır.

Bar närsägä canıñ äzer bulsın, onıta kürmä elek ni buldı - igençelär ildä açtan ülde, ä taşçılar yorttan quıldı,

dip möräcäğät itkän ide ul, tatar yäşlärenä. Bu şiğerlär barısı da 1991 yılda, Qazannıñ İrek mäydanında yazılğan dip nisbätlänä. Esse may axırı, yün başında bu mäydan ğömerdä kürmägänen kürde. Distälägän meñ tatar bu Qazannıñ irek mäydanında 19 tatarnıñ aç yatqanın kürep, alarğa yärdäm itep, teläktäşlek belderep köräş alıp bardı. Ä bu köräşneñ maqsatı Tatarstanda Rusiä prezidentın saylatmaw ide. Küplär xäterlider. Tatarstanda 90nçı yıllar başında bäysezlek öçen köräş bardı. 1991 yılnıñ 12 yünendä Rusiädä prezident saylawları buldı. Şul uq könne Tatarstan da üz tarixında berençe märtäbä böten xalıq qatnaşında üzeneñ prezidentın sayladı. Ä saylaw uçastoklarında Rusiä prezidentın saylaw öçen byulletennär quyılğan bulsa da, alarnı alıp, tawış birmäde. Yäğni, ber ük saylawlarda, Tatarstan xalqı üzenä prezident sayladı, ä Rusiäneken saylawda qatnaşmadı. Saylaw öçen böten mömkinleklär oyıştırılğan bulsa da. Rusiä prezidentın Tatarstan cirendä saylataw öçen, äytelgänçä, Fäwziä Bäyrämova citäkçelegendä 19 qaharman açlıq tottı. Mäydanda beräwlär açlıqta yattı, ikençelär, distälägän meñ tatarnıñ ruxın kütärde.

(Аудіо 1991 yıldağı İrek mäydanınnan tawışlar)

Ul waqıttağı Tatarstan Yuğarı Şurası Tatarstan Rusiä prezidentın saylawlarda räsmi räweştä qatnaşmıy digän qarar qabul itterer öçen. 14 köngä suzılğan açlıqtan soñ, şundıy qarar qabul itelde. Xäyer, bu waqiğalarnıñ turıdan-turı şähite genä tügel, ä alarnıñ eçendä qaynağan, milli xäräkät öndärläreneñ berse bulğan Fändäs Safiullinnı üzen tıñlıyq äle.

14 yıldan soñ, barısın da iskä töşerü qıyınraq bulır. Şulay da, ul waqiğalarnıñ töp eçtälege, töp yünäleşe istä disäm, yalğışmam. Rusiä prezidentın saylawlarda qatnaşu-qatnaşmaw häm üzebezneñ prezidentnı saylaw mä’säläläre ul Yuğarı Sovetnıñ sessiäsendä 27 mayda 1991 yılda qaralğan ide. Häm axır çiktä andıy qarar qabul itelde, zur bäxäslärdän soñ. Anda, berençe punktında bolay dip äytelgän: TASSR, bezneñ isemebez şulay ide, suveren däwlät, räsmi räweştä Rusiä saylawlarında qatnaşmıy. 1991 yılnıñ 27 mayında, üzebezneñ prezidentlıqqa berdän-ber kandidat itep Mintimer Şäymievnı qaldırdıq. Anıñ östenä, İrek mäydanın şığrım tutırıp, bik aktiv räweştä, Tatarstanda Rusiä prezidentın saylawnı buldırmas öçen, üzebezneñ möstäqil däwlät bulıp, Soyuzdaş respublika däräcäsenä kütärelü turında taläplär belän meñnärçä keşelär tora ide. Bezneñ qaharman köräşçebez Fäwziä Bäyrämova şuşı taläplärgä quşılıp, anı citäkläp açlıq iğlan ite. Şundıy kisken waqıt ide ul. Saylaw bez telägänçä ütte, Rusiä prezidentı öçen tawış birüçe xalıq sanı küp bulmadı

Rusiä öçen 12 yün Suverenlıq köne bulıp sanalsa, tatarstan öçen ul berençe, irekle räweştä üz prezidentın saylağan kön bulıp sanla. Hiç yuğı, bügen monıñ ällä ni ähämiäte bulmasa da, tarix anı millätneñ keçkenä genä ciñügä ireşkän köne bularaq terkäp qalğandır.

Räfis Cämmdixan

XS
SM
MD
LG