Uzğan atnada Üzbäkstan prezidentı İslam Karimov AQŞ köçläreneñ Xanabad xärbi bazasınnan faydalanuına çiklävlär quydı. Bu çiklävlär AQŞ dävlät departamentı Ändicandağı üterülärne tikşerergä çaqırğannan soñ kertelde. Şuşı ike vaqiğä arasında bäyläneş bar mikän ? Radiobıznıñ xäbärçeläre Pentagon belän Dävlät Departamentına bu xaqta möräcäğät itsälär dä, nindi dä bulsa añlatrma alalmadılar. Dävlät Sekretarı Rice 16-nçe iyündä bu mäsälägä qağılıp, xalıqara tikşerü ütkäreregä kiräk dip beldersä dä, Xanabad xärbi bazasınıñ AQŞnıñ Afğanistandağı operatsiäläre öçen zur ähämiätkä iä buluına da basım yasadı.
Audio
"Älbättä, äytkänegezcä, bezneñ andıy Xanabad bazabız bar. Prezident Buş bezneñ ozın möddätle strategik maqsätebezneñ açıq politik sistema häm demokratiäläşterü ikänen bik açıq itep añlattı. Bez moña basım yasaunı dävam itteräçäkbez."
Ul şulay uq Kärimovnıñ Xanabad bazasın üz maqsäte öçen faydalanırğa tırışuı näticäsez bulaçaq dip tä işarä itte. Washingtondağı saqlanu häm tışqı säyäsät buyınça KATO tikşerenü institutınıñ visi-prezidentı Galon Carpenter, radiobız xäbärçesenä mondıy ayırmalıqlar yaña tügel häm AQŞ tışqı säyäsätenä zian kitermi digän fiker belderde. Anıñ süzlärençä, Üzbäkstanğa kilgändä, Buş säyäsätne üze kileşteräçäk häm Rice ta, Rumsfeld ta ber ük eçtälektä söyliäçäklär.
Audio
"Monıñ kebek ikençel däräcädä ähämiätle mäsälägä kilgändä, ul administratsiäneñ säysätne başqaruı öçen ällä nindi citdi problemma tudırmayaçaq. Ğıraq säyäsätendä açıq fiker ayırmalıqları bulsa ide , bu başqa bulır ide. Üzbäkstan ikençe däräcädä ber mäsälä."
Buşnı Karimovqa qarşı qatıraq pozitsiä alırğa öndäp yazılğan maqäläneñ aftorlarınıñ berse Stephen Schwartz problemma möhimeräk digän fikerdä. Anıñ süzlärençä, ul AQŞnı Taşkent belän mönäsäbätlären özärgä çaqırmasa da, Washingtonnıñ Kärimovnı Amerikanıñ berektäşe bulu abruyın tanımau belän cazalandırunı mäşkul kürä.
Audio
"Afğanistanda suğış nigezdä tutqaldı. Şul säbäple Üzbäkstanda baza totunıñ kiräge qalmadı häm AQŞ anan kitärgä tieş dip uylıym."
Washingtondağı başqa ber bäysez Üzäk, Saqlanu informatsiäseneñ ölkän belgeçe Markus Korbinnıñ fikerençä dä, Buş administratsiäse hiç bulmağanda Xanabad bazasınnan kitüne küz aldında totarğa tieş. Korbinnıñ radibız xäbärçesenä belderüenä qarağanda, AQŞ xärbi ixtiacları belän keşe xoquqların yaqlau säyäsäte arasında balans buldıruda yış qına qıyınlıqlarğa oçradı. Ul keşe xoquqlarına iğtibar itmägän xökümätlär belän berektäşlekkä kerde. Läkin, Korbinnıñ qaraşınça, Buş prezidentlığınıñ ikençe möddäten demokratiäne cäyelderügä bağışlayaçağın açıqça belderüe belän üz mömkinleklären çiklägän.
Audio
"Buş administratsiäse üzen dönyada demokratiäne üsterüçe dip tanıta. Ul Üzbäkstannı yaqlağan xäldä, moña ikeyüzlelek digän mäğnä birelä ala. Bu isä üz nävbätendä administratsiäneñ ereräk külämdä ireşergä telägännärenä qomaçaulıy ala. Şul säbäple xärbi operatsiä mäsäläsendä qayber qıyınlıqlar tusa da, ul ildä aktivlıqnı kimetü xäyerleräk bulır ide."
Korbinıñ süzlärençä, şuşı regionda AQŞ faydalana alğan başqa bazalar bar. Xanabadtağı çiklävlär säbäple, AQŞ köçläre xäzer ük inde Qırğızıstandağı bazadan faydalana. Bälkim ul bazlar Xanabad kebek uñay tügelder, läkin, Kärimov belän xezmättäşlekkä qarağanda annan çığıp kitü bälkim xäyerleräkter.
Färit İdelle, Praga.
Audio
"Älbättä, äytkänegezcä, bezneñ andıy Xanabad bazabız bar. Prezident Buş bezneñ ozın möddätle strategik maqsätebezneñ açıq politik sistema häm demokratiäläşterü ikänen bik açıq itep añlattı. Bez moña basım yasaunı dävam itteräçäkbez."
Ul şulay uq Kärimovnıñ Xanabad bazasın üz maqsäte öçen faydalanırğa tırışuı näticäsez bulaçaq dip tä işarä itte. Washingtondağı saqlanu häm tışqı säyäsät buyınça KATO tikşerenü institutınıñ visi-prezidentı Galon Carpenter, radiobız xäbärçesenä mondıy ayırmalıqlar yaña tügel häm AQŞ tışqı säyäsätenä zian kitermi digän fiker belderde. Anıñ süzlärençä, Üzbäkstanğa kilgändä, Buş säyäsätne üze kileşteräçäk häm Rice ta, Rumsfeld ta ber ük eçtälektä söyliäçäklär.
Audio
"Monıñ kebek ikençel däräcädä ähämiätle mäsälägä kilgändä, ul administratsiäneñ säysätne başqaruı öçen ällä nindi citdi problemma tudırmayaçaq. Ğıraq säyäsätendä açıq fiker ayırmalıqları bulsa ide , bu başqa bulır ide. Üzbäkstan ikençe däräcädä ber mäsälä."
Buşnı Karimovqa qarşı qatıraq pozitsiä alırğa öndäp yazılğan maqäläneñ aftorlarınıñ berse Stephen Schwartz problemma möhimeräk digän fikerdä. Anıñ süzlärençä, ul AQŞnı Taşkent belän mönäsäbätlären özärgä çaqırmasa da, Washingtonnıñ Kärimovnı Amerikanıñ berektäşe bulu abruyın tanımau belän cazalandırunı mäşkul kürä.
Audio
"Afğanistanda suğış nigezdä tutqaldı. Şul säbäple Üzbäkstanda baza totunıñ kiräge qalmadı häm AQŞ anan kitärgä tieş dip uylıym."
Washingtondağı başqa ber bäysez Üzäk, Saqlanu informatsiäseneñ ölkän belgeçe Markus Korbinnıñ fikerençä dä, Buş administratsiäse hiç bulmağanda Xanabad bazasınnan kitüne küz aldında totarğa tieş. Korbinnıñ radibız xäbärçesenä belderüenä qarağanda, AQŞ xärbi ixtiacları belän keşe xoquqların yaqlau säyäsäte arasında balans buldıruda yış qına qıyınlıqlarğa oçradı. Ul keşe xoquqlarına iğtibar itmägän xökümätlär belän berektäşlekkä kerde. Läkin, Korbinnıñ qaraşınça, Buş prezidentlığınıñ ikençe möddäten demokratiäne cäyelderügä bağışlayaçağın açıqça belderüe belän üz mömkinleklären çiklägän.
Audio
"Buş administratsiäse üzen dönyada demokratiäne üsterüçe dip tanıta. Ul Üzbäkstannı yaqlağan xäldä, moña ikeyüzlelek digän mäğnä birelä ala. Bu isä üz nävbätendä administratsiäneñ ereräk külämdä ireşergä telägännärenä qomaçaulıy ala. Şul säbäple xärbi operatsiä mäsäläsendä qayber qıyınlıqlar tusa da, ul ildä aktivlıqnı kimetü xäyerleräk bulır ide."
Korbinıñ süzlärençä, şuşı regionda AQŞ faydalana alğan başqa bazalar bar. Xanabadtağı çiklävlär säbäple, AQŞ köçläre xäzer ük inde Qırğızıstandağı bazadan faydalana. Bälkim ul bazlar Xanabad kebek uñay tügelder, läkin, Kärimov belän xezmättäşlekkä qarağanda annan çığıp kitü bälkim xäyerleräkter.
Färit İdelle, Praga.