Çärşämbe qazası Salqın Suğış çorınıñ mäşxür ber waqiğasın iskä töşerde. 1960 yılda Amerikan pilotı Francis Gary Powers U-2 küzläw oçqıçında Sovetlar Berlege östennän oçqanda raketa belän bärep täşerelä. Powers isän qala, 2 yıl sovet törmäsendä utırğannan soñ Berlinda sovet şpionı Rudolf Abelgä alıştırıla. Şähärne ike öleşkä bülep torğan yılğa arqılı küper, ber yağınnan Powers, ikençe yağınnan Abel qara-qarşı kilälär.. ixtimal bu Salqın suğışnıñ iñ mäşxür mizgelläreneñ berse.. Soñraq Powers jurnalistlarğa qazanı bolay añlataçaq:
"İmanım kamil bu turı tiyü tügel ide. Bernindi bärelü dä bulmadı."
50 yıl ütkännän soñ, çärşämbedä U-2 belän bulğan yaña qaza, şuşı yartı ğasırda törle satellit-iärçennär, elektron küzläw-tıñlaw cihazları uylap çığarıluğa qaramastan, yuğarı bieklektä oça torğan börket küzle bu küzläw oçqıçınıñ äle dä isän buluın kürsätte.
Londondağı xärbi aviatsiä belgeçe Andrew Brooks süzlärençä, iärçennär bilgele ber orbitada oça, centekle tikşerü ütkärä almıy, U-2neñ küzläw mömkinlege kübräk, östäwenä xäzer alar zamança cihazlar belän cihazlandırılğan:
"U-2 dip atalsa da, bu inde başqa oçqıç, anıñ bar sistemaları alıştırılğan."
Andrew Brooks süzlärençä, salqın suğış betkännän soñ qayçandır Amerikanıñ yäşeren qoralı bulğan U-2 xäzer qarañğıdan yaqtığa çıqtı. Zamanında sovet raketaları bazların ezläwdä qullanılsa, xäzer anı äytik, su basularnı küzätü öçen qullanıp bula. Bügen küpkenä illär bu oçqıçnıñ üzendä buluın teli.
Yuqa qanatları 30 metrğa cäyelgän, 25 çaqırım bieklektä oça alğan bu oçqıç tübänräk biekleklärdä üzen naçarraq xis itä, bigräk tä cirgä töşkändä. Çärşämbedä U-2 näq menä Ğäräp Ämirleklräendäge nığıtmağa töşkändä qazağa oçrağan. Amerikan räsmiläre äytüençä, ul Äfğanstandağı küzläw oçışınnan qaytıp barğan. Qazanıñ tögäl säbäpläre kiterelmi.
Xärbi aviatsiä süzçese David Small äytüençä, U-2 oçqıçlıarı Äfğanstan häm Ğiraq östennän kön sayın oça. Strategik tikşerenülär İnstitutı belgeçe Andrew Brooks süzlärençä, bu illär östennän U-2 imin oça ala:
"Anı Sovetlar Berlege bärep töşerä ala ide, yä isä bügenge Rusiä, yä Qıtay. Läkin möcähetdinnär, terrorçılat, Taliban, ğisyançılarğa kilgändä, alarnıñ U-2ne bärep töşerü qoralı yuq."
Xärbi aviatsiä wäkile İrannı telgä almasa da, U-2lär anıñ küklären di gizä dip sanala. Waşington Tährannıñ atom qoralı yasaw niätenä şiklänä.
İran räsmiläre, üz kügendä bilgesez oçqıç kürsälär anı şunduq bärep täşeräçäklären belderä. Ämmä Strategik tikşerenülär İnstitutı belgeçe Andrew Brooks süzlärençä, İrannıñ atom şirkätlären iärçennär yärdämendä dä küzätep bula, moña U-2 oçqıçları kiräk tügel.
-Ali Gilmi
"İmanım kamil bu turı tiyü tügel ide. Bernindi bärelü dä bulmadı."
50 yıl ütkännän soñ, çärşämbedä U-2 belän bulğan yaña qaza, şuşı yartı ğasırda törle satellit-iärçennär, elektron küzläw-tıñlaw cihazları uylap çığarıluğa qaramastan, yuğarı bieklektä oça torğan börket küzle bu küzläw oçqıçınıñ äle dä isän buluın kürsätte.
Londondağı xärbi aviatsiä belgeçe Andrew Brooks süzlärençä, iärçennär bilgele ber orbitada oça, centekle tikşerü ütkärä almıy, U-2neñ küzläw mömkinlege kübräk, östäwenä xäzer alar zamança cihazlar belän cihazlandırılğan:
"U-2 dip atalsa da, bu inde başqa oçqıç, anıñ bar sistemaları alıştırılğan."
Andrew Brooks süzlärençä, salqın suğış betkännän soñ qayçandır Amerikanıñ yäşeren qoralı bulğan U-2 xäzer qarañğıdan yaqtığa çıqtı. Zamanında sovet raketaları bazların ezläwdä qullanılsa, xäzer anı äytik, su basularnı küzätü öçen qullanıp bula. Bügen küpkenä illär bu oçqıçnıñ üzendä buluın teli.
Yuqa qanatları 30 metrğa cäyelgän, 25 çaqırım bieklektä oça alğan bu oçqıç tübänräk biekleklärdä üzen naçarraq xis itä, bigräk tä cirgä töşkändä. Çärşämbedä U-2 näq menä Ğäräp Ämirleklräendäge nığıtmağa töşkändä qazağa oçrağan. Amerikan räsmiläre äytüençä, ul Äfğanstandağı küzläw oçışınnan qaytıp barğan. Qazanıñ tögäl säbäpläre kiterelmi.
Xärbi aviatsiä süzçese David Small äytüençä, U-2 oçqıçlıarı Äfğanstan häm Ğiraq östennän kön sayın oça. Strategik tikşerenülär İnstitutı belgeçe Andrew Brooks süzlärençä, bu illär östennän U-2 imin oça ala:
"Anı Sovetlar Berlege bärep töşerä ala ide, yä isä bügenge Rusiä, yä Qıtay. Läkin möcähetdinnär, terrorçılat, Taliban, ğisyançılarğa kilgändä, alarnıñ U-2ne bärep töşerü qoralı yuq."
Xärbi aviatsiä wäkile İrannı telgä almasa da, U-2lär anıñ küklären di gizä dip sanala. Waşington Tährannıñ atom qoralı yasaw niätenä şiklänä.
İran räsmiläre, üz kügendä bilgesez oçqıç kürsälär anı şunduq bärep täşeräçäklären belderä. Ämmä Strategik tikşerenülär İnstitutı belgeçe Andrew Brooks süzlärençä, İrannıñ atom şirkätlären iärçennär yärdämendä dä küzätep bula, moña U-2 oçqıçları kiräk tügel.
-Ali Gilmi