Accessibility links

Кайнар хәбәр

Kongressmen Smith Üzäk Aziä illärenä yardäm demokratik reformalarnmıñ ütälüenä bäyle bulırğa tieş digän qaraşta


AQŞ Väkillär Palatasında keşe xoquqların yaqlauı belän tanılğan kongressman Chris Smith, AQŞnıñ Üzäk Aziägä xärbi häm ekonomik yardäme demokratik reformalardan bäyle bulırğa tieş digän qanun ölgese täqdim itte. Ul radiobız xäbärçese belän ängämä ütkärgändä, AQŞ xökümäte Üzbäkstan kebek illärne keşe xoquqları häm qanun xakimiäte kebek mäsälälärdä dialogqa cälep itärgä tieş dip belderde.

Kongresman Smith AQŞnıñ Qırğızstanda reformalarnıñ dävam itüe häm Üzbäkstanda vazğiätneñ tağı da küberäk naçarlanmauı öçen küberäk eşläven teli. Ul bu aynıñ başlarında Üzäk Aziädä Demokratiä häm Keşe xoquqları dip atalğan qanun ölgese täqdim itte. Anda töp şart humanitar yardämne iskä almağanda, qalğan barlıq yardäm, şul sanda xärbi yardäm prezident Buş ul illärdä demokratiäläşterü protsesı bara häm keşe xoquqları xörmät itelä digän näticägä kilgännän soñ ğına birelergä tieş. Keşe xoquqlarınıñ ütäleşen küzätçe AQŞ Helsinki komissiäseneñ räisdäşe dä bulğan Smith Ändican vazğiälären bäysez räveştä tikşerügä röxsät itüe öçen Üzbäkstannı ügetläp kilä. Ul radiobız xäbärçesenä, bu regionda xärbi xezmättäşlek zur ähämiätkä iä bulsa da, AQŞ keşe xoquqlarına berençel ähämiät birergä tieş digän fikerdä buluın äytte.

Audio

"Bez Üzbäkstannıñ häm başqalarnıñ terrorğa qarşı suğışta bezneñ belän xezmättäşlek itülären xuplasaq ta, keşe xoquqları da minimum bulsa da ütälergä tieş dip kötäbez. Bez 20,30, 40 yıllar elek eşlägän xatanıñ qabatlanuın telämibez. Bez xalıqnı cäberlägän diktatorlar belän xezmättäşlek ittek."

Smithnıñ süzlärençä, Washngton regindağı yaña berktäşlärenä demokratiäläşüläre öçen basım yasarğa tieş, Üzbäkstandağı köç qullanu belän eş itmäv ildä yañadan qan qoyuğa kiterä ala.

Audio

"Üzbäkstan kebek il belän xzmättäşlek itkändä bezneñ cavaplılığıbız arta, cönki mönäsäbätlärebez bar. Bez ul mönäsäbätlärneñ bigeräk tä terrorğa qarşı suğışta tiränäyüen häm çäçäk atuın telibez. Läkin, tänkneñ ikençe yağın da onıtmasqa kiräk. Ni öçen bez monı eşlärgä tieşbez? Çönki bez demokratiä häm keşe tormışın xörmät itü mäsäläsendä dä progressnıñ buluın telibez. Yuqsa xezmättäşlekneñ nindi mäğnäse bar?"

Smith Belorus Demokratiä Aktınıñ da sponserı ide. Prezident Buş üzğan yılnıñ közendä aña qul quyğaç ul qanuntösen aldı. Yaña qanun prezidentqa demokratik politik partiälärneñ täräqqiäten yaqlauğa häm demokratiäne üsterü öçen xökümättän bäysez törkemnär buldıruğa xoquq birä. Kongresman Rusiä häm Qıtay kebek illärneñ Könbatışnıñ keşe xoquqları ölkäsendäge aktivlığı eşke eşlärgä tıqşınu bulıp tora digän belderülären belä. Sovet citäkçeläre häm Könyaq Afrikadağı elekke apartheid rejimı da süz xoquq mäsäläsenä kilep terälgäç şundıy uq belderülär yasağannarın iskä töşerde. Smith yardäm mäsäläsen keşe xoquqlarına bäylävneñ qayber illärdä uñay näticä birgänen dä telgä aldı, ber ük vaqıtta Üzäk Aziädä üzgäreşlärneñ ber tön eşendä bulmauaçağın da äytte. Smith täqdim itkän qanun ölgese buyınça tıñlaular Kongress Sintäber ayında cäyge yaldan qaytqannan soñ başlayaçaq.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG