Accessibility links

Кайнар хәбәр

“Tatarstan” jurnalı: “1000 yıllıq Qazan däwerlär qapqasında”


Bu atnada basılıp çıqqan “Tatarstan” jurnalınıñ 7- 8 sannarı berläşterep bastırılğan. Jurnalnıñ bu sanı ğadi san ğına tügel, ä Tatarstan häm anıñ danlıqlı başqalası Qazannıñ tarixı, bügengese häm kiläçägenä bağışlanıp “Meñyıllıq Qazan däwerlär qapqasında” digän isem astında basılıp çıqqan.

Jurnalda Tatarstan, Qazan turında bik küp bilgele danlıqlı keşelärneñ fikerläre birelä. Jurnalnıñ ikençe bitendä ük RF Prezidentı Vladimir Putinnıñ fikere birelä. Tatarstan Respublikası prezidentı Mintimer Şäymiev “Tatarstan ” jurnalı uquçılarına möräcäğäte belän çığa .

Ul: “respublikanıñ küpqırlı üseşendä bilgele ber däräcädä “Tatarstan” jurnalınıñ da öleşe bar .Jurnal bitlärendä respublikanıñ ütkäne, häm bügengese çağılış taptı, xalqıbıznıñ kürenekle wäkilläreneñ obrazları gäwdäländerelde, tatarstanlılarnıñ köndälek xezmäte häm bäyrämnäre urın aldı. Jurnalnıñ iseme ük -“Tatarstan”- anıñ redaksiäsenä häm avtorlar kollektivına ayıruça zur cawaplılıq yökli, çönki jurnal aşa tulayım böten respublika turında obyektiv fiker tua. Älege maxsus yubiley sanı jurnal öçen tağın da bayıraq, tulıraq, häm aktual'räk eçtälek biräçäk yaña üseş etabı bulır”, - dip ışanıçın belderä.

Audio

Şulay uq Respublikanıñ üseşe öçen cawaplılıq totqan Tatarstan respublikasınıñ premyer ministrı Röstäm Miñlexanovnıñ , TR Däwlät Sovetı räise Färit Möxämmätşinnıñ, Qazan şähäre xakimiäte başlığı Qamal İsxaqovnıñ, BTK BK räise Rinat Zakirovnıñ, Törkiädä yäşäwçe professor Nadir Däwlätneñ, Finlyandiä respublikasınıñ tulı wäkile Xarri Xeleniusneñ , TR Diniä näzäräte räise Ğosman xäzrät İsxaqovnıñ häm tağın da bik küp danlıqlıqlı keşelärneñ Tatarstan , Qazan turındağı fikerläre tuplanğan. Xalıqara däräcäle jurnalist Färit Seyful'-Mulyukov- xalqın yaratqan här tatar öçen, Qazan- ul izge urın”, - dip atıy.

Ä menä borınğı Qazannıñ 1000 yıllıq tarixın bilgelägän materiallar turında tarix fännäre doktorı Fayaz Xucin Qazan Kirmänendä tabılğan materiallar tabıluın söyli. “Meñyäşär Qazannıñ çişmä başı”dip atalğan yazmasında “Ul tabıldıqlar arasında bulğan qızıl balçıqtan yasalğan çülmäklär, bolğar ostaları eşlägän tabaq- sawıtları-alar barısı da X-ХIII ğasırğa qarıy,- dip isbatlıy ul. Şulay uq baqırdan yasalğan xatın-qızlarnıñ bizänü äyberläre dä häm başqa bik küp xucalıqta qullanıla torğan äyberlär dä monı dälilli”- di ul . “Ä dönyada beräw genä bulğan “knyaz' Vatslav”, häm ”gorod Prağa ”dip yazılğan borınğı çex tänkäseneñ Qazan Kirmäneneñ Blagoveşçenskiy soborınıñ divarlarında tabıluı, ( Yärmila Xaskova bilgelägänçä 929-930 yıl) Altın Urdanıñ mongollarğa qädär bulğan qatlamı çorın kürsätä . Bu inde çınnan da şaqqattırğıç waqiğa, -di ul .

“Kürenekle urıs tarixçısı, Qazan tarixı belgeçe Mixail Xudyakov, Oluğ Möxämmät xannıñ Qazan xanlığı däwläte belän idarä itüen bik yuğarı däräcädä bäyäli . Anıñ Saray häm Qırım belän citäkçelek itkän çorın bik yaxşı dip, häm Qazan xanlığın tözüdäge anıñ planın “dahi” plan”,- dip atağan ,- dip yaza üzeneñ mäqäläsendä Rafael' Mostafin .

Tarix urtası dip atalğan säxifädä “Qazan-1552 :Faciğä häm kiläçäkkä ömet” digän isem astında akademik, tarix fännäre doktorı İndus Tahirov üz yazmasında Qazan xanlığı turında M.Xudyakovnıñ şundıy süzlären kiterä: “Qazan xanlığı xökümäte berqayçan da rus däwläten yaulap alırğa omtılmağan; ul barı tik Mäskäw häm Qazan arasında yasaqlı mönäsäbätlär urnaştırırğa tırışqan” digän fikeren äytä.

Jurnalda şulay uq Millät yazmışı digän säxifä astında Tatarlarnıñ federal' milli- mädäni avtonomiäse sovetı räise Rimzil Välievneñ “Tatarlar üz öyendä yäşär” dip isemlängän yazması urın alğan.

“Min dürtençe sortlı keşe bulıp tudım”,- dip başlıy ul süzen: “Rossiä Federatsiäsendä dönyağa kilsäm dä, millätem belän rus tügel idem. Min tuıp üskän Başqortstanda başqort buluıñ xäyerleräk. Xakimiätlärneñ köçle telägenä qaramastan, başqort bula almıy idem häm bulasım da kilmäde. Çuaşlar küpçelek yäşägän bezneñ Bişbüläk rayonında citäkçe urınnarda älege xalıq wäkilläre östenlek itte. Läkin çuaş ta bula almıy idem. Kem bulıp tudım häm bu köngä xätle kem bulıp yäşädem soñ, üzemneke dip berdänber dip sanağan tuğan ciremdä totqan urınım nindi?

Häm 4 yäşlek çağında anıñ öçen dä bik zur waqiğa bulğan, Stalinnı cirlägän könne ul bolay xäterli:

“Ul kön miña ber äçkeltem täm belän ğömerlekkä istä qaldı- yalğış, kipkän şomırt dip uylap, käcä tizäge çäynägänmen...

Yazma avtorı Rusiä milli säyäsäten tözätüeneñ niäte säyer genä tuqtalıp qaluına borçıla:

“Şulqädär dä ükeneçle borılış xaqında, milli säyäsät konsepsiäsen üzgärtkän byurokratik şayarular häm yuğarı Rossiä xakimiäteneñ serle kiñäşçeläre xäyläse, yawız niäte turında uylap, , yıraqta qalğan bala çağımdağı käcä bätie tizägeneñ açı tämen qabattan toyam”...di ul.

Xörmätle radio tıñlawçılar ! Bu jurnalnıñ iyül avgust aylarındağı urtaq sanı turında tağın äle söylärbez.

Mälikä Basıyr Qazan.

XS
SM
MD
LG