Accessibility links

Xäydär Saybatal: 1000 tatarnı yasarğa telim


Xörmätle tıñlawçılar, "Qazanım, Qazanım" säxifäsendä bügen sezgä, Qazannan çittä yäşäsä dä bu qalağa ğaşiq bulğan şäxes, tanılğan rässam Xäydär Saybatal turında yazma täqdim itäbez.


Xörmätle tıñlawçılar, "Qazanım, Qazanım" säxifäsendä bügen sezgä, Qazannan çittä yäşäsä dä bu qalağa ğaşiq bulğan şäxes, tanılğan rässam Xäydär Saybatal turında yazma täqdim itäbez. Tatarstanğa qaytu härçaq qızıqlı keşelär belän küreşü öçen ber forsat bulıp tora. Ä inde meñyıllıq tamaşaları aldınnan bigräk tä. Bu könnärdä Qazanğa dönyanıñ törle yaqlarınnan qunaqlar kilä. Aralarında kürenekle şäxeslär dä bar.

Xäydär abıy Saybatal belän izge Bilär cirendä, Sälät cıyınında tanıştıq. Tanılğan ğalimebez Änwär abıy Xäyri, beläseñme bu mäşxür rässamnı, millätäşlärebez sürätlären tarixqa yazıp qaldıru öçen maxsus Qazanğa kilgän, dip tanıştırdı. Ölkän yäştä, läkin ciñel ğäwdäle, köläç yözle ağay yegetlärçä qatı itep qulımnı qıstı. 80 yäşne berniçek birmässeñ! Qazanğa qaytqaç küreşergä kileştek..

Xäydär Saybatal, tanılğan portretlar ostası, grafik. Yartı östäl zurlıqtağı aq qäğäzgä keşe sürätlären töşerä. Barı tik sifatlı qäğäz, qälämnär qullanam, andıy portretlar mäñgelek, di ul. Häm 5-6 ğasır elek yasalıp, bügengä qädär saqlanğan mäşxür rässamnarnıñ eşlären misal itep kiterä.

1923 yılda Qazaxstanda tuğan, Xäydär abıy suğıştan yaralanıp qayta, Peterburda poligrafiä institutın tämamlıy, 3 distä yıl Sänğät Akademiäsendä uqıta, şähärneñ baş grafiğına äylänä. Soñğı 12 yılda Finlandiädä yäşi. Bu ilneñ Altın Tamğa digän maqtaw bilgesenä iä bula.

Qazannıñ Azin bistäsendä, 9 qatlı yortnıñ ber keçkenä fatirda Xäydär abıy bezne tormış iptäşe Älfirä apa belän qarşı aldı. Süz artınnan süz kitte..

(Audio)

Ğömereneñ zur öleşen çittä icat itep, çittä dan qazanğan Xäydär abıy, könnärneñ berendä, üzenä, min xalqım öçen närsä eşlädem soñ, digän soraw quya:

(Audio)

Älfirä apa belän bergäläp Qazanğa yul totalar, moñarçı Qazanda bulğannarı yuq. Tanışlarında tuqtalıp, Yazuçılar Berlegenä kilep kerälär:

(Audio)

Finlandiägä kitkändä üzläre belän 60lap fotosürät alıp kitälär, kübese inde dönyadan kitkän şäxeslärneke. İkençe qaytularına bu şäxeslärneñ dä äzer sürätlären alıp qaytalar. Qazanğa olı büläk itep..

(Audio)

Xäydär abıy şulay eşli dä. Xäzer aña ber tuqtawsız keşelär ağıla. Här portretqa 3 säğätläp waqıtı kitä. Arığaç ber ara tuqtap yal itep ala, qabat kereşä. Älfirä apa yärdäm itä, qäläm oçlıy, kiñäşlär birä. Ul üze dä räsem yasawğa ğaşiq. Şulay bergäläp icat itälär. Ğömümän, bu möläyem parğa qarağanda, möxäbät öçen yäş digän töşençä yuq ikän digän fikergä kiläseñ. Xäysär abıynıñ iñ küp yasağan portretları da, beläsezme kem – Älfirä apa. Işanuı qıyın, läkin ul anıñ meñgä yaqın süräten yasağan. Üze äytüençä, berse dä bersenä oşamağan.

Qazanğa kilgäç isä Xäysär abıy tağın ber tapqır ğaşiq bulğan, bu yulı Qazan qalasına!..

(Audio)

Rässäm häm räsemnär turında radiodan söyläwe ciñel eş tügel. 100 tapqır işetkänçe ber tapqır kürü kiräk dilär bit. Xäyer, Xäydär abıynıñ icatın xäzer Qazannıñ milli muzeyında kürep bula. Tizdän anıñ räsemnärennän tözelgän kitap dönya kürergä tieş. Bu eşne Änwär abıy Xäyri xästärläp yöri. Niätläre tormışqa aşsın.

-Ali Ğilmi
XS
SM
MD
LG