Statistika mäğlümatläre buyınça Russiädä bağımsız, yäğni sotsial' yätim balalarnıñ sanı 700 meñgä yaqın. Andıy balalar Omskida da yuq tügel. Räsmi bulmağan çığanaqlarğa qarağanda ölkädä bağımsız balalarnıñ sanı 3 meñnän 5 meñgä qädär. Äytergä kiräk, bu balalar barsı da äti-änisez tügellär, kübese ğailädä yäşi. Qayber ata-ana xämer belän mawığıp, balası turında onıta, qayberse don'ya quıp, köne-töne eştä bulıp, balasın iğtibarsız qaldıra. Qayber işle yäki awır tormışlı ğailä balaları da qarawsız qalıp, uram tärbiäsenä elägälär häm üz könnären üzläre kürergä mäcbür bulalar. Omskinıñ Lenin okrugı militsiäseneñ baliğ bulmağan balalar belän eşläwçe bülek başlığı urınbasarı İrina Timofeeva uram balalarınıñ kilep çığuın töp säbäben şulay añlattı. Ölkä xakimiäteneñ andıy balalar belän eşläw programması da bar, di ul. Şähärdä bağusız balalarnı cıyu buyınça daimi çaralar ütkärelep tora, alarnı waqıtlıça urnaştıru urınnarı buldırıla. Andıy çaralarda militsiä xezmätkärläre genä tügel, başqa strukturalardan da qatnaşalar, di İrina xanım.
İrina Timofeeva süzlärençä okrugta yartı yıl eçendä ber meñgä yaqın bağusız bala totqarlanğan. Bez balalarnıñ uramğa elägü säbäplären tikşeräbez, alarğa yärdäm kürsätü mömkinlegen ezlibez di ul. Annan soñ balalar internatlarğa, priyutlarğa ozatıla, küpçelege öylärenä, äti-änilärenä qaytarıla .
Ölkädä baliğ bulmağan bağusız balalar öçen sotsial' – reabilitatsiä üzäkläre eşli. Bu üzäklärgä militsiä xezmätkärläre totqarlağan balalarnı cibärälär. Anda bala ber ayğa yaqın yäşi ala, annan soñ anı qaya da bulsa urnaştıru mäsäläse xäl itelä. Şulay itep, räsmilär qulına elägüçe bala asılda yazmış irkenä qaldırılmıy.
İrina Timofeeva “Bağusız balalar arasında tatar balaları oçrıymı?” – digän sorawğa, “Miña tatar balalarınıñ oçrağanı bulmadı. Bu - möselman ğailäläreneñ töple häm tärtiple buluların kürsätä”,- dip cawap birde.
Bağusızlar arasında tatar balalarınıñ yuq däräcädä buluı säbäple axrı, bu problema tatar ictimaği oyışmaların da, möselman din ähellären dä artıq borçımıy. “Sez bağusız balalar belän nindi dä bulsa eş alıp barasızmı” digän sorawğa Omskinıñ cämiğ mäçete imamı Däwlät xäzrät tä, Seber yağı diniä näzaräte möftie Zölkärnäy xäzrät tä “Bağusızlar belän eş alıp barılmıy, andıylarnıñ bezgä möräcäğät itkännäre yuq”,- dip cawap birdelär.
Möselman din ähelläre bağusızlar balalarğa iğtibar yünältmägändä, Omskida katoliklar bu yünäleştä şaqtıy zur eş alıp baralar. Alarnıñ “Karitas” dip isemlängän ictimaği xäyriä oyışmaları eşli. Bu oyışma şähär üzägennän yıraq bulmağan urında ike qatlı binada urnaşqan. “Karitas”ta yort-cirsezlär, ğärip-ğoräbälär, awır tormışlılar, bağusız balalar häm başqa moxtaclar sıyınır urın tabalar. Alarğa törle yaqtan yärdäm dä kürsätelä: oyışma aşxanäsendä tuqlanu oyıştırıla, kiem-salım birelä, meditsina yärdäme häm başqa xäyriä ğämälläre kürsätelä. Awır tormışlı ğailälärdän balalar anda irtädän kiçkä qädär bulalar, yal itälär, tamaqların tuydıralar, psixolog yärdäme alalar, tegü, çigü, muzıka, räsem yasaw, komp'yuterdä öyränü kebek, törle tügäräklärdä şöğellänälär. Balalarnıñ kübese biregä balalar baqçasına yörgän kebek yöri. 9 yäşlek Vasya häm 8 yäşlek Maşa, mäsälän “Karitasta” inde 2 yıldan artıq tärbiälänälär.
Karitas” xäyriä oyışması citäkçese Milixar ataqay süzlärençä, oyışmanıñ matdi yağı iğänäçelär yärdäme belän xäl itelä. Ayıruça küp yärdäm çit illärdäge katolik çirkäwlärennän kilä di ul. “Karitas” eşçänlegeneñ şul yağın da bilgeläp ütärgä kiräk, anda yärdämgä moxtaclarnıñ yäşenä dä, millätenä dä, dinenä dä qarmıylar. Härkemgä tigez yärdäm kürsätäbez , di Milixar ataqay.
Saniä Mirxaleewa. Omski.
