Qazan tatarlar märkäze genä tügel, fin-uğır xalıqlarınıñ da yäşägän, üskän cire. Finländiä ğalimnäre, Tatarstan fän eşlekläre belän bergä inde ozaq yıllar buyı xezmättäşlek alıp bara. 22nçe avgust oçraşuda, fin häm Tatarstan ğalimnäre arasında bulğan mädäni bağlanışlar turında süz bardı. Häm bu aralaşu, xezmättäşlek, xäzer genä tügel, ä ğasır başında, inkilapqa qädär başlanğan. Ş.Märcäni isemendäge Tarix İnstitutı häm Xelsinkidağı Rusiä häm Könçığış Yevropa institutı urtaq seminarında, «Qazan häm Gelsingfors arasındağı fänni häm mädäni elemtälär» digän tema qaraldı. Qazan ğalimnäre 19 ğasır başında, Qazan universitetında könçığışnı häm fin-uğrlarnı öyränü turında çığış yasadı, Turkuda kilgän belgeçlär, fin ğalimnäreneñ Qazanda eşläw tarixı turında çığışlar yasaldı. Finländiäneñ törkiçeläre dä Qazanğa kilep, mädäniätne öyrängän bulğan. Finnär küzlegennän Qazannıñ tarixı tatar ğalimnärenä qızıqlı buldı, şuña mäsälän, Sirkka Saarinen isemle fin ğalimenä küp sorawlar birelde. Seminarda şulay uq, Xelsinkidağı Rusiä häm Yevropanı öyränü İnstitutı başlığı Seppo Lallukağa «Tatarica» kitabı büläk itelde. Kitapnı birgän Tarix İnstitutı direktorı Rafail Xakimov, «Bez tarixnı yazğanda, tatarlarnı, biredä yäşägän başqa xalıqlardan ayırmıyça öyränäbez» dide. Bu fiker belän Fin ğalime Seppo Lalluka da kileşte häm «Tatarica» kitabı bezneñ etnolog ğalimnar öçen dä bik faydalı bulır, dide.
Rafail Xakimovnıñ äytüenä qarağanda, fin häm tatar ğalimnäre arasında xezmättäşlek bik uñışlı bara. Alar ber bersenä faydalı mäğlümatlar birep, yärdäm itep eşlilär dide ul. Fin ğalime Seppo Lalluka, seminar turında bolay dide : « Bez monda seminarda, inqilabqa qädär, Qazan fänni üzäk bulğan, dip söyläştek. Xäzerge milli respublikalarnıñ, Mari Äldä, Mordoviä häm Udmurtiädä üzläreneñ citdi fäne bulmağan, inqibtan soñ ğına barlıqqa kilgän. Şuña, Qazannıñ ähämiäte bik zur. Tatarlar, zur häm qaynar, omtıluçan millät bularaq başqalardan ayırılıbraq tora, ä fin-uğır xalıqları az sanlı bulğanğa häm üzlärneñ zıyalıları bik bulmağanğa küräme, alarnıñ tarixları kiñ cämäğätçelekkä bik bilgele tügel. Bu ayırma xäzer dä sizelä häm anı bezgä öyränü bik qızıq.» dide. Lalluka äfände süzlärençä, Qazan tarixın oyrängändä, finländiädäge tatarlar da fin ğalimnärenä bulışırğa tırışa.
Bikä Timerova.
