Accessibility links

Кайнар хәбәр

Amerikan xökümäteneñ Katrina ğarasatı belän niçek eş itüen Kongress tikşeräçäk


Quşma Ştatlarnıñ Wäkillär Palatası häm Senat citäkçeläre Katrina ğarasatına cawap çaralarnı tikşerü öçen Kongressnıñ urtaq komissiäsen tözergä kileşte. Demokrat senator Hillary Clinton bu eşne 11 Sintäber höcümnären tikşergän komissiä qısalarında alıp barırğa täqdim itte. Elegräk prezident Bush üz tikşerüen başqaarçağın äytkän ide. Ämmä tänqitçelär, küp citeşsezleklär öçen prezident üze cawaplı dip, anıñ bu niätenä qarşı çıqtı.

New Orleansta su aqrınlap kitä başlasa, Washingtonda säyäsi qızulıq arta. Qurqınıç qazadan soñğı waqıtlı solıx tämam, prezident Bushnı buldıqsızlıq, sülpänlek, xättä bäğersezlektä ğäyepläwlär köçäyä. Soñğı fiker beleşügä qarağanda amerikannarnıñ 42%tı anı bu qaza belän "naçar" yä "bik naçar" eş itte dip sanıy. Tänqit utın berençelärdän bulıp senator Hillary Clinton açtı:

"Katrina aldınnan, Awgustnıñ 27sendä prezident ğädättän-tış xäl turında dokument imzaladı, federal xökümät bu qazağa qarşı toru eşe belän citäkçelekne üz östenä aldı. Nindider säbäplär arqasında bu eş barıp çıqmadı."

Nindi xatalar kitkänen açıqlaw öçen Bushnıñ üz tikşerüen ütkärü niäten Clinton kölkele dip atadı:

"Minemçä, xökümät üzen üze tikşerä almıy. Şuña kürä min bäysez tikşerü ütkärergä çaqıram."

Tağı da köçleräk tänqitne Senatta demokratlar citäkçese Nancy Pelosi yawdırdı. Ul Ğädättän-tış xällär waqıtında idarä itü agentlığı başlığı Michael Brownnı kiçekmästän urınınnan alırğa çaqırdı. Moñarçı at tamaşaları oyıştıru belän şöğellängän bu keşene bu urınğa prezident Bush quyğan ide. Pelosi süzlärençä, Bush cawaplılıqnıñ ber öleşen öz östenä alırğa tieş:

"Bush bu wazifağa täcribäse bulmağan Michael Brownnı saylağan keşelärneñ berse. Min prezidentqa - sez anı urınınnan alırğa tieş, digäç, ul – ni öçen, dip soradı. Çönki ul döres eş itmäde, digäç, Bush – närsä döres tügel, dip soradı. Bu onıtu, kire qağu, qurqınıç."

Bush administratsiäsen tänqitläwçelär – demokratlar ğına tügel. Konservativ qaraşta torğan American Enterprise institutı belgeçe Norman Ornstein:

"Elegräk bulğan xatalardan soñ da Bush administratsiäse safların ğına qıstı, xättä xata cibärüçelärgä medallär öläşte. Bu adminsitratsiäneñ iñ yaratmağanı – xatasın tanu. Xäzer dä berkemne dä urınınnan almaw, ğäyepne tanımaw niäte küzätelä. Anıñ urınına Louisiana gubernatorı häm New Orleans xakimenä törtep kürsätälär."

Säyäsätçelär pıçaq qayrağanda, New Orleans politsiäse häm xärbilär öydän-öygä yörep keşelärne şähärdän kitergä öndi. Xakimneñ kitergä digän färmanına qaramastan şähärdän ni barı 10 meñläp keşe kitkän dip sanala. Sudağı bakteriä küläme ğädättägedän 10 tapqır kübräk disälär dä, xäzer belgeçlär waba häm tif çire ul qädäre taralmasqa oşağan dip tınıçlandıra.

Aldağı berniçä ayda qaza töbäklärendä 400 meñläp eş urını yuğalır dip kötelä. Finans belgeçläre Katrina qazası iminiät kompaniälärenä distälägän millard dollarğa töşer dip sanıy. Ä menä qayberläre, äytik, Adam Klauber, sänäğät tiz arada ayaqqa basaçaq digän fikerdä:

"Sänäğät bu zıyannı kütärep, xäräkäten däwam iter. Berniçä yıl rättän bäyälär üskännän soñ sänäğät aqça belän tulğan."

Klauber fikerençä, tözekländerü eşläre başlanğaç biznes alğa sikeräçäk. Qayber xisaplarğa qarağanda Katrina ğarasatı Louisiana, Mississipi, Alabama ştatlarına 100 milliard dollar çaması zıyan kitergän. Prezident Bush aşığıç yärdäm eşlärenä Kongrestan 50 milliard dollardan artıq aqça soradı.

-Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG