2002 yılğı xalıq sanın alu mäğlumatların ğalimnär tikşerä başladılar häm, äytergä kiräk, Samar ölkäsendä tatarlarğa qağılğan sannar quanırlıq tügel.
Samar ölkäsendä yäşägän keşelärneñ 98,96 % rus telen beläbez dip yazdırğannar, ölkädäge xalıqnıñ 44 meñe rus telen belmilär. Bu qırıq dürt meñ keşe arasında tatar- başqort, muqşı, çuaş ta bar. Şunısı da iğtibarğa layıq üzlären rus millätennän dip sanağan 12 meñ 519 keşe şulay uq rus telen belmibez dip cawap birgännär.
Ölkädä yäşägän etnik azçılıqta bulğan abazin, adıygey, assiriy, gagauz, muqşı, krım tatarları, çerkesslar- barçası da rus telen yaxşı belälär, ä üz tellären belüçelär bik az sanda. Ğalimä professor Natal'ya Möxämmätşina yazuınça, bu SSSR çorınıñ açı cimeşe. Şul uq waqıtta Samar ölkäsendäge rus bulmağan millätlärneñ 90 %-ı ike tellelär. 1989 yılğı xalıq sanın alu belän çağıştırğanda 2002 yılğı xalıq sanın alu näticäläre şunı kürsätä ki, millätlär töp tellären yuğalta baralar. Bu ölkädä tik ärmännär genä 13 yıl eçendä artqa tägärmägännär. Ärmännärneñ 64% üz tellären yaxşı belälär.
Samar ölkäsendä soñğı unöç yıl eçendä üz tellären belüçelär: qazaxlarda- 25%, muqşıda- 17%-qa, başqortta- 23%- qa, tacikta- 21%- qa, çuaşta- 17%- qa, çegännärdä- 27%- qa, çeçennarda- 27%- qa kimegän.
Bügenge köndä Samar ölkäsendä yahudilarnıñ tik 3,6%- ı ğına üz tellären belä, ä 1989 yılnı bu san 8% bulğan, almannarnıñ 17%- ı almança söyläşä ala, 1989 yılnı bu san 33% bulğan.
İke xalıq sanın alu arasında Samar tatarlarınıñ 23%-ı telsez qalğan. Eşlär şulay barsa yaqındağı ille yıl eçendä Samar tatarları arasında üz tellärendä söyläşüçelär muzey eksponatı bulıp qalaçaq.
Tatarnı telsez itü yunäleşendä däwlät barlıq mexanizmın da eşlätä, ä menä Samar tatarları moña qarşı nindi köç qullanaçaqlar älegä tulı bilgesezlek.
Şamil Bahautdin, Samar.
