Accessibility links

Кайнар хәбәр

Berläşkän Millätlärneñ Ğömüm Mäclese Açıldı – Kötelgän Üzgäreşlär Bulırmı?


Çärşämbedä New Yorkta Berläşkän Millätlär oyışmasınıñ ğömüm cıyını açıldı. 170tän artıq il citäkçese qatnaşında 3 kön baraçaq bu cıyında oyışmanı üzgärtep qoru mäsäläläre töp urın alıp torır dip kötelä. Sişämbedä kileşengän dokument ölgesendä keşe xoquqlarınnan alıp terrorçılılıqqa qädär bäxäsle mäsälälär yomşartılğan räweştä täğbir itelde. Qayber räsmilär xäzer ğömüm mäcleskä ömet bağlıy.

İkençe dönya suğışınnan soñ tözelgän Berläşkän Millätlär, soñğı yıllarda yış qına näticäsezlektä ğäyeplänsä dä barıber dönyanıñ iñ abruylı oyışması bulıq qala. 60 yıl tarixı bulğan bu oyışmanı üzgärtep qoru kiräklege turında süzlär inde küptän yöri.

Şuşı yılnıñ Martında BMOnıñ general sekretare Kofi Annan oyışmanı näticäleräk itü maqsatı belän berniçä kisken adımnan torğan plan täqdim itte, İminlek Şurasın kiñäytüdän alıp, abruyı töşkän Keşe xoquqları komissiäsen beterep anıñ urınına yaña Şura tözügä qädär. Sişämbedä Ğömüm Mäcles şuşı dokumentnı tikşerep, anı şaqtıy şomartılğan räweştä qabul itte.

Yañartılğan Keşe xoquqları şurasın häm Konfliktlardan soñ tözekländerü komissiäsen tözü täqdimnäre xuplandı. Ä menä qoralsızlandıru häm qoral çikläw mäsäläsendä urtaq fikergä ireşelmäde. Annnan moña rizasızlıq belderep mäsäläne ğömüm mäcleskä cığaraçağın äytte, häm şulay eşläde dä. Çärşämbedä, cıyınnı açu çığışında ul bolay dide:

"Bezneñ iñ zur burıçıbız ul – atom qoralın çikläw häm qoralsızlandıru. Bu mäsälädä bez bıyıl inde ike tapqır abındıq. Bu ğafu itelerlek tügel. Küpläp üterü qoralları bezneñ barıbızğa da qurqınıç tudıra, bigräk tä, terrorçılar bulğan dönyada."

Cıyında tikşereläçäk dokumentnıñ ölgese nigezdä Washington alğa sörgän teldä suğarılğan. Äytik, äzğa-illärgä demokratiä waqıfı aşa yärdämne arttıru qaralğan. Äğza-illä isä genotsid, etnik tazartu, küpläp üterülärne beterergä tieş. Dokumentta şulay uq terrorçılıqqa kisken tänqit urın alğan.

Ä menä dokumentta yaña tözeläçäk Keşe xoquqları şurası uñayınnan äytelgän ayırım täqdimnärneñ iskä alınmawına Keşe xoquqların yaqlawçılarda borçılu uyattı. Misal öçen, Human Rights Watch wäkile Peggy Hics, radiobızğa birgän äñgämäsendä, ul şurağa kemnär kerä ala digän cömläneñ töşep qaluın zur çigeneş dip atadı. Anıñ süzlärençä, bu - Belarus, Törkmänstan, Kuba, Venezuela kebek illärneñ tırışlığı näticäse:

"Bu illär näticäle häm uñışlı eşlägän Keşe xoquqları şurasınnan qurqa häm şuña anıñ buluın telämi."

Şulay itep, Berläşkän Millätlärneñ Ğömüm Mäclese oyışmanı üzgärtep qoru eşen şaqtıy bäxäsle dokumetqa tayanıp başlıy. Cıyınnıñ barışın Azatlıq küzätep baraçaq.

-Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG