Accessibility links

Кайнар хәбәр

“Utro streletskoy kazni” räsemendä Qazan tarixı kürenäme?


İşetkänsezder, “MK в Уфе“ gäzite Qazannıñ 1000 yıllığı häm anda qunaqqa baruçılar tiräsendä ğäybät taratqan. Bu atnada “Azatlıq” bu turıda söyläde. Ufadağı tatar oyışmaları bu gäzitne mäxkämägä birgän dip tä işettek. Moña säbäp bulğan mäqäläne maxsus tabıp, uqıp qaradıq. Bolay ällä ni qurqınıç, zur can – cal yäki kriminal närsälärne yazmağannar anda. Cıyın waq – töyaq, imeş – mimeş, ğäybät. Avtorı R. Raxmatullin digän keşe xätta Qazannıñ 1000 yıllığın yaxşı ütüen tanıy, äybät oyıştırılğan dip yaza. Başqortstannıñ räsmi xakimiäteneñ iñ soñğı teläklären çağıldıruçı bu gäzit başqaça buldıra da almıy, çönki Başqortstan Prezidentı Mortaza Räximov Rusiä häm BDB illäre Prezidentlarıñnı bäyäsenä qarşı çığa torğan keşe tügel, bigräk tä Mäskäw bäyäsenä. Ä menä tatarlar berär närsä äytsä, yäki tatarlar berär närsä eşläp taşlasa, “MK в Уфе” häm anıñ xucaları köräk - sänäkkä, tal çıbığına ürelä başlıy.

Bu yulı çınnan da ul baqa talı kebek waq ağaç belän kizänä. İmeşter, fälän keşelärne Qazanğa çaqırğannar, ä äybäträklärne çaqırmağannar. Soñınnan tikşerep qarasalar, gäzittä çip – çi yalğan yazılğan ikän. Çaqırılıp ta, kilä almawçılar bulğan, ä qayberäwlärgä Başqortstan xakimiätennän ämer cibärelgän – “nivkoem sluçae Qazanğa barmasqa”. Däwlät aqçasına yäşägän çinovnik, mädäniät matbuğat xezmätkäre, ğalim , älbättä, qarşı töşmi – türälär quşqannı eşläp, öyendä qalğan. Yäğni üzeneñ Qazanğa barmawı belän Başqortstan xakimiätenä tuğrılığın, çın patriotlıygın isbatlıy.

Ğäcäp, başqa sıymıy torğan närsä bit bu. Ural yanındağı şundıy zur bay Respublika, şundıy buldıqlı, ğorur türälär menä şundıy waq – tayaq belän bulışalar. Häm berençe qat tügel. 2002 yılnıñ avgustında 3нче Bötendönya kongressına Başqortstannan wäkillär saylağan da xakimiät üze bilgelägän keşelärne genä Qazanğa kiterergä tırıştı. Eş şuña barıp citte, Bötendönya kongressınıñ Başqortstan wäkilläre itep çın etnik başqortlar bilgelände. Mortaza Räximov, Premyer ministr Bay Däülätev. Prezident apparatınıñ bülek mödirläre häm başqa başqort aktivistları tatar delegatı bulıp kildelär.

Ä bit töbennän uylağanda, ğorur başqort xalqınıñ, yulbaşçıların bötendönya tatar kongressınıñ xisap, reviziä komissiäsenä, xätta başqarma komitetına saylarğa da mömkin ide.

Xäyer, räsmi nizamnamä buyınça tatar kongressında barı tik tatar milläte wäkilläre genä delegat itep eşli ala, ä qunaqnı saylamıylar, anı xuca çaqıra. Kemne teli, şunı çaqıra häm çaqırğan öçen başqalar anı xökem itmi.

Yarar inde, gönahı üzlärenä bulır moña qarap qına dönya cimerelmi. Tatarlarnıñ da uqası annan ğına borçılmıy. Ämma Qazanğa ğädel mönäsäbät üzennän – üze genä kilmäs. Yuq isä bit tatar belän Qazan belän qurqıtu kebek tarixi xastalıq bar. Qayberäwlär haman çirli ikän şul xastalıq belän. Äle genä söylägän ğäybätçe gäzittäge mäqälä “Utro streletskoy Qazani” dip atala.

Üzlärençä, ziräk isem tapqannar inde, yänäse böyek rus rässamı Vasiliy Surikovnıñ “Utro streletskoy kazni” äsäreneñ isemen uynatqannar. “Qazn”, yäğni keşene asu yäki başın kisü süzenä awazdaş itep “Qazan” süzen qullanğannar. Bik kölke bulır dip ömetlängännär inde. Ämma ber dä köläse kilmi, cıyın yuq – barnı çäynäw kemgä qızıq bulsın. Xätta qara piar öçen tülängän aqçağa da bit qızığraq, talantlıraq äyber yazıp bulır ide. “Qazan” digän süzgä awazdaş itep “Qazn” digän süzen saylaw usal niätne kürsätä.

Ä bit Qazannıñ 1000 yıllığın böten dönya, böten Rusiä tantana itte. Altın Urta warislarınıñ bügen ilgä teräk buluın kürep, ğäcäplände xalıq. Törle icadi büläklär, original' qotlawlar ağıp tora bu könnärdä. Änä mädäni şähär Sankt – Peterburg üzneñ suräten çağıldırğan uram tözep birde. Xätta Rusiä Prezidentı V.Putin da watıp cimerep bulsa da, tatarça söyläp qaradı. Ä kürşe töbäktäge qayber çinovniklar Qazanğa tatarlar qunaqqa da barmasın, barsalar da bezdän röxsät sorağannarı ğına barsın dip sanıylar.

Läkin barıber dönya üzençä yäşi. Kük zäñgär töstä, cir – qara, yañğır tamçıçı uyeş, här qoş üzençä sayrıy. Ä tatar näq elekkeçä, üze bulıp qalırğa omtıla. Ä Qazan berkemneñ dä canın qoymıy, ul “qazn” tügel, ul “Qazan”. Haman därtle, moñlı, nurlı Qazan.

Rimzil' Wäli

XS
SM
MD
LG