Daniel Friedneñ belderüe soñğı ike ayda inde härkemgä mäğlüm bulğan närsäne raslıy - yıl azağına qädär Üzbäkstandağı amerikan xärbiläre ildän kitäçäk. Däwlät sekretare yardämçese Taşkentqa şul kitüneñ formal'' yaqların xäl itü öçen barğan da ide. Üzbäk yağı şuşı säfärneñ ikeyaqlı mönäsäbätlärdäge salqınayuğa işarä itüen kürsätmäskä tırıştı, Friedneñ Üzbäkstan citäkçese İslam Kärimov belän oçraşuınnan soñ prezidentnıñ matbuğat wäkile Beruni Olimov ğomumi eçtälekle belderü yasadı:
"İslam Kärimov häm Daniel Fried arasındağı şuşı söyläşülärdä üzbäk-amerikan mönäsäbätläreneñ ağımdağı xäle häm kiläçäge xaqında fiker alışındı, oçraşuda şulay uq töbäktäge iminlek ölkäsendä barğan xezmättäşlekneñ yazmışı da qaraldı", dip bäyäli amerikan däwlät sekretare yardämçeseneñ Üzbäkstan prezidentı belän oçraşuın Olimov.
Fried üze isä açıqtan-açıq "bez Üzbäkstandağı xärbi nığıtmalarnı bernindi dä fiker alışularsız taşlap kitärgä cıyınabız", dip belderde. Häm anıñ şuşı süzläre ike il arasındağı mönäsäbätlärneñ Sovetlar berlege tarqalğannan birle iñ yaman çorğa kerüen kürsätä. Alarnıñ iñ yaxşı waqıtı isä, 2001-nçe yılnıñ 11-nçe sintäbr höcümnärennän soñ Äfğanstandağı taliplärgä qarşı suğış başlar aldınnan Quşma Ştatlar Üzbäkstanda üz xärbilären urnaştırğan çorğa turı kilde. Prezident Kärimov kürşe Äfğanstanda urnaşqan radikal islamçılar xakimiatenä bolay da bik sağayıp qarıy ide. Üz ilen amerikan xärbilärenä açıp ul beryaqtan Quşma Ştatlar belän mönäsäbätlären dä yaxşırttı, ikençe yaqtan, amerikannar qulı belän kürşedäge Talibannan da qotıldı. 2002-nçe yılda İslam Kärimov Washingtonğa barıp, anda prezident Bush belän oçraştı häm şunnan soñ Taşkentqa qaytqaç, Taliban qurqınıçı belän 5 yıl yäşägännän soñ "şul qurqınıçnı yuq itüdä xälitkeç eşne barı tik Quşma Ştatlar ğına başqardı", dip belderde.
Läkin bıyılğı mayda ikeyaqlı mönäsäbätlärdäge şuşı kütärenkelek kinät yuqqa çıqtı. Ändicanda bulğan mäğlüm çualışlardan soñ Quşma Ştatlar Üzbäkstan xökümäteneñ xalıq kütäreleşen bastıruda köç qullanuın häm andağı bäğersezlegen kisken tänqitläp çıqtı häm alay ğına da tügel, şul waqiğälärneñ bäysez tikşerelüen taläp itte.
Xalıqara tänqittän sıyınunı räsmi Taşkent Şanxay xezmättäşlege oyışmasında taptı, anda Üzbäkstannan tış Qıtay, Rusiä, Qazağstan, Qırğızstan häm Taciqstan kebek illär kerä. Oyışmanıñ yüldä uzğan yuğarı däräcäle oçraşuında maxsus möräcäğät qabul itelep, anda Quşma Ştatlarğa üz ğäskärlären Üzäk Aziädän qayçan çığaru waqıtın bilgeläw öndämäse yasaldı. Şunnan soñ küp tä ütmäde, üzbäk xökümäte Washingtonnan şuşı yıl azağına qädär Xanabad nığıtmasınnan kitüne taläp itte. Üzbäk senatı räiseneñ urınbasarı Färrüh Möhetdinova amerikannarnıñ kitüe zarurlığın bolay añlatqan ide:
"Quşma Ştatlarnıñ xäzer Xanabadta buluı Üzbäkstannıñ eçke häm tışqı iminlegenä yanıy. Eçke iminlek digäne sälämätlekkä, tirä-yün moxitkä, iqtisadi mänfäğätlärgä kitergän ziannı, xalıqqa tudırğan mäşäqätne añlata. Ä inde tışqı yanawlarğa kilgändä, ägär dä töbäktä xärbi nığıtma buldırıla ikän, dimäk, anı yuq itärgä omtılğan taraflar da päyda bulaçaq. Üzäk Aziädä nığıtmalar azraq bulğan sayın, yä alar bötenläy yuq itelsä, töbäktä tınıçlıq wä totrıqlılıq urnaştıru mömkinlege dä artaçaq qına", di Üzbäkstan senatınnan Möhetdinova, ildän amerikan xärbiläreneñ kitüe kiräklege turında.
İkeyaqlı mönäsäbätlärneñ könnän-kön naçarayuın kürsätkän başqa işarälär dä citärlek. Bu ayda ğına üzbäk mäxkämäse Quşma Ştatlarda urnaşqan häm mäğärif, bäysez mäğlümat çaraları belän şöğellängän IREX oyışmasınıñ Üzbäkstandağı eşçänlegen tıydı. Başqa ber mäxkämä ikençe ber şundıy oyışma - İnternews eşen tuqtattı.
Kärim Kamal
"İslam Kärimov häm Daniel Fried arasındağı şuşı söyläşülärdä üzbäk-amerikan mönäsäbätläreneñ ağımdağı xäle häm kiläçäge xaqında fiker alışındı, oçraşuda şulay uq töbäktäge iminlek ölkäsendä barğan xezmättäşlekneñ yazmışı da qaraldı", dip bäyäli amerikan däwlät sekretare yardämçeseneñ Üzbäkstan prezidentı belän oçraşuın Olimov.
Fried üze isä açıqtan-açıq "bez Üzbäkstandağı xärbi nığıtmalarnı bernindi dä fiker alışularsız taşlap kitärgä cıyınabız", dip belderde. Häm anıñ şuşı süzläre ike il arasındağı mönäsäbätlärneñ Sovetlar berlege tarqalğannan birle iñ yaman çorğa kerüen kürsätä. Alarnıñ iñ yaxşı waqıtı isä, 2001-nçe yılnıñ 11-nçe sintäbr höcümnärennän soñ Äfğanstandağı taliplärgä qarşı suğış başlar aldınnan Quşma Ştatlar Üzbäkstanda üz xärbilären urnaştırğan çorğa turı kilde. Prezident Kärimov kürşe Äfğanstanda urnaşqan radikal islamçılar xakimiatenä bolay da bik sağayıp qarıy ide. Üz ilen amerikan xärbilärenä açıp ul beryaqtan Quşma Ştatlar belän mönäsäbätlären dä yaxşırttı, ikençe yaqtan, amerikannar qulı belän kürşedäge Talibannan da qotıldı. 2002-nçe yılda İslam Kärimov Washingtonğa barıp, anda prezident Bush belän oçraştı häm şunnan soñ Taşkentqa qaytqaç, Taliban qurqınıçı belän 5 yıl yäşägännän soñ "şul qurqınıçnı yuq itüdä xälitkeç eşne barı tik Quşma Ştatlar ğına başqardı", dip belderde.
Läkin bıyılğı mayda ikeyaqlı mönäsäbätlärdäge şuşı kütärenkelek kinät yuqqa çıqtı. Ändicanda bulğan mäğlüm çualışlardan soñ Quşma Ştatlar Üzbäkstan xökümäteneñ xalıq kütäreleşen bastıruda köç qullanuın häm andağı bäğersezlegen kisken tänqitläp çıqtı häm alay ğına da tügel, şul waqiğälärneñ bäysez tikşerelüen taläp itte.
Xalıqara tänqittän sıyınunı räsmi Taşkent Şanxay xezmättäşlege oyışmasında taptı, anda Üzbäkstannan tış Qıtay, Rusiä, Qazağstan, Qırğızstan häm Taciqstan kebek illär kerä. Oyışmanıñ yüldä uzğan yuğarı däräcäle oçraşuında maxsus möräcäğät qabul itelep, anda Quşma Ştatlarğa üz ğäskärlären Üzäk Aziädän qayçan çığaru waqıtın bilgeläw öndämäse yasaldı. Şunnan soñ küp tä ütmäde, üzbäk xökümäte Washingtonnan şuşı yıl azağına qädär Xanabad nığıtmasınnan kitüne taläp itte. Üzbäk senatı räiseneñ urınbasarı Färrüh Möhetdinova amerikannarnıñ kitüe zarurlığın bolay añlatqan ide:
"Quşma Ştatlarnıñ xäzer Xanabadta buluı Üzbäkstannıñ eçke häm tışqı iminlegenä yanıy. Eçke iminlek digäne sälämätlekkä, tirä-yün moxitkä, iqtisadi mänfäğätlärgä kitergän ziannı, xalıqqa tudırğan mäşäqätne añlata. Ä inde tışqı yanawlarğa kilgändä, ägär dä töbäktä xärbi nığıtma buldırıla ikän, dimäk, anı yuq itärgä omtılğan taraflar da päyda bulaçaq. Üzäk Aziädä nığıtmalar azraq bulğan sayın, yä alar bötenläy yuq itelsä, töbäktä tınıçlıq wä totrıqlılıq urnaştıru mömkinlege dä artaçaq qına", di Üzbäkstan senatınnan Möhetdinova, ildän amerikan xärbiläreneñ kitüe kiräklege turında.
İkeyaqlı mönäsäbätlärneñ könnän-kön naçarayuın kürsätkän başqa işarälär dä citärlek. Bu ayda ğına üzbäk mäxkämäse Quşma Ştatlarda urnaşqan häm mäğärif, bäysez mäğlümat çaraları belän şöğellängän IREX oyışmasınıñ Üzbäkstandağı eşçänlegen tıydı. Başqa ber mäxkämä ikençe ber şundıy oyışma - İnternews eşen tuqtattı.
Kärim Kamal