Altınçı üktäberdä Rusiä Däwlät Duması qabul itärgä äzerlängän “Cir astı baylıqları” turındağı qanun proyektına töbäklärdän täqdimnär qabul itü waqıtı tämamlana. Monıñ Tatarstanğa ni qatnaşı bar soñ diärgä aşıyqmıyq. Rusiädä Tatarstan kebek cir astı baylıqlarına iä bulğan berniçä distädän artıq qına töbäk bar. Rusiä Duması qabul itärgä torğan bu qanun proyektı näq menä Tatarstanğa kilep qağıla. Turıdan turı. Eş şunda ki, älege qanun buyınça töbäklärdäge cir astı baylıqları, yäğni, neft', gaz, bitum kebek qazılmalarğa Rusiä iä bulaçaq. Gärçä, şul uq rusiä konstitutsiäsendä Cir astı baylıqları Rusiä häm töbäklär belän urtaq qullanışta dielsä dä. Rusiä Duması qabul itärgä torğan qanun proyektı Tatarstannı böten cir astı baylıqlarsız qaldıra. Respublika anda, cir astında niqädär neft', gaz yäki başqa faydalı qazılmalar barlığın öyränep torırğa ğına mömkin. Qalğanı federal' xakimiät qulında. Tatarstan parlamentınıñ ekologiä komitetı bu uñaydan utırış ütkärde. Häm anda, älege Rusiä qanun proyektın qabul itmäskä kiräk digän belderü yasaldı. Yäğni, Duma bu qanunnı yañadan konseptual' nigezen qarap çığarğa tieş. Läkin, utırışta qatnaşqan Duma deputatı Marat Mähdiov, Tatarstan parlamentı deputatları soñğa qaldılar, qanunnıñ konseptual' öleşenä tözätmälär kerü täqdime belän dip belderde. Ägär, Rusiä xakimiäte täqdim itkän qanun proyektı berençe uqılışta qabul itelä ikän, ikençe häm öçençe uqılışlarda ul ällä ni üzgärmäyäçäk dip belderde Rusiä Duması deputatı. Yäğni, Tatarstan , bu qanun qabul itelgän oçraqta, üzeneñ cir astı baylıqlarınnan qolaq qağuı da bar. Läkin monda ber mä’sälä açıq qala birä. Ul da bulsa Rusiä belän Tatarstan arasındağı şartnamä. 1994 yıldağısı inde ğämäldän çıqqanğa ike ay. Ä yañası yuq. Tatarstan räsmiläre yaña şartnamä östendä eşläw däwam itä, inde ul äzer dilär. Tik ber genä xäl itelmägän matdä qalğan ikän. Älege dä bayağı cir astı baylıqları mä’säläse. Rusiä şartnamä buyınça da Tatarstan cir astı baylıqlarına üze xuca bulırğa teli, ä Tatarstan moña qarşı çığa. Bälkem, Rusiä duması bu xaqta qanun qabul itsä dä, Şartnamä belän nindider Tatarstan üz xoquqların saqlap qalır digän ömet uyata.
Räfis Cämdixan
