Accessibility links

Yewropa Berlege belän söyläşülär başlaw Törkiä iqtisadına uñay yoğıntı yasadı


[ Törkiädän atnalıq küzätü ]

Bu atnanıñ kön tärtiben Awropa Berlege belän söyläşülär başlawı täşkil itte. Törkiä 42 yıldan soñ tulı ağzalıq öçen satulaşularğa başlaw xoquqına ireşte. Bügenge köndä 25, ike yıldan soñ 27 ağza-ildän toraçaq AB belän söyläşülär äle 10 yılğa suzılaçaq dip kötelä. Şuña qaramastan Töreklär moña da riza kebek kürenä. Şuşı satulaşular waqtında AB 4 yaki 6 ayda ber tikşerenü komissiäse cibäräçäk häm şuşı komissiä Törkiäneñ sabağın, yäğni AB-nä birgän wäğdäsen ütägänme-yuqmı, şunı tikşeräçäk häm xisap äzerläyäçäk. Xisap uñay çıqmasa satulaşu möddäte tağı da ozayaçaq. Törkiä belän AB arasındağı satulaşular 35 ayrım temadan tora, här ber temanınıñ da üz eçendä matdäläre bulaçaq. Satulaşu temaları arasında tawarlarnıñ, xezmätneñ, kapitalnıñ irekle almaşuwı; urnaşu ireklege; şirkätlär häm fiker xoquğı; transport, energiä, iqtisad häm aqça säyäsäte, sotsial säyäsät, ğädellek, ireklek häm imenlek, mäğarif häm mädäniät kebek törle temalar bar. Törkiä AB taläp itkän normalarğa ireşergä, tiyeşle qanunnarnı üzgärtergä häm ğämäldä dä şuşı taläp itelgännärne tormışqa aşırğanın kürsätergä tiyeş.

Diplomatik çığanaqlar Törkiäneñ bigräk tä igençelek belän tirä yaqnı saqlaw ölkälärendä qıyınlıqlarğa duçar bulaçağına ışanalar. Şulay da Törkiä räsmi räweştä satulaşa başlaw säbäple AB-neñ qayber programmaları belän fondlarınnan faydalana alaçaq. Bu da Törkiägä matdi yaqtan qulay digän süz, elektän bu eşlär öçen Törkiä üz büdjetınnan tüli ide.

Brusseldä söyläşülär başlandı digän xäbär kilgäç, Törek Birjası rekord däräcädä üste. Yäğni, birjadağı şirkätkärneñ aksiä bäyäläre kütärelde. Başqa süzlär belän äytkändä, Törek iqtisadına ışanıç arttı. Ber ük waqıtta çit il valyutaları Amerikan Dolları belän Euronıñ bäyäläre töşte. Törkiäneñ iñ zur holdingları Koç, Sabancı belän Eczacıbaşı bik qänäğät buluların belderdelär. Törkiäneñ AB belän satulaşa başlawuı Erdemir qorıç zavodın xosusilaştıruğa da zur yoğıntı yasadı. Erdemir dönyadağı iñ zur 13-nçe qorıç zavodı. Şunıñ 49.29 % payın satıp alu öçen altı zur xalıqara şirkät yaki urtaqlıq yarıştılar. Şular arasında ike Rusiä şirkäte dä bar ide. Näticädä Erdemirneñ şuşı 49.29 % payı kötelgännän 77 % küberäk aqçağa - 2 milliard 960 million dollarğa OYAK şirkäte tarafınnan satıp alındı. OYAK, pensiädäge ofitserlarnıñ payları belän tözelgän Törkiäneñ bay holdinglarınıñ bere. Qısqası, AB cile iqtisad ölkäsendä täesiren bik citdi räweştä kürsätä başladı. Törkiä äle AB-dä ağza bulmasa da, şuñarğa tuğan ışanıç häm ömet zur ruxi kütärenkelek kiterde. Töreklärneñ üzlärenä ışanıçları arttı. Şiksez, Törkiädä AB-nä qarşı buluçılar da bar. Oppozitsiädäge CHP bik qänäğät tügel. Ämma Millätçe Xäräkät Partiäse bötenläy qarşı. Läkin, niçek kenä bulmasın, Törek xalqınıñ küpçelegen Awropa illärendäge mullıq, baylıq cälep itä. Tulı ağza bulsaq bez dä bayırbız, tormış däräcäbez kütäreler, eşebez bulır digän ömet taşıy. AB tarixında berençe märtäbä ağzalıq buyınça ber Islam ile belän söyläşülär başlawı da, Törkiä öçen ciñü dip bäyälänä ala.

Äxtäm İbrahim, İstanbul
XS
SM
MD
LG