Accessibility links

Кайнар хәбәр

Bezdä dä “Bez” bar, bezeldibez äle


Rusiädä, anıñ başqalası Mäskäwdä “Мы” xäräkäte bar. Ul xäräkät, Rusiädä demokratik üzgäreşlär bulsın, keşe xoquqları saqlansın, gubernatorlar, töbäk başlıqların saylap quyarğa kiräk, matbuğat, süz irege bulsın dip köräşkän yäşlär xäräkäte. Bu xäräkätne Mäskäw Kremle yaratmıy. Çönki, alar Ukraina, Gruziädäge bulıp uzğan äflisun inqilabların yaqlıylar. Ä Mäskäw Kremle moñardan qurqa. Kreml' demokratiäne dönyada qabul itelgänçä tügel, üzençä añlıy. Häm menä mondıy äflisün revolyutsiälären yaqlağan oyışmalarğa qarşı, Mäskäw Kremle üze oyışmalar tudıra. Bigräktä Putin administratsiäse başlığı Vladislav Surkov bu mäs'älädä aktiv eşli. Anıñ yärdäme belän, mäsälän Mäskäwdä “Наши” dip atalağan yäşlär xäräkäte barlıqqa kilde. Köndäşläre alarnı şunda uq naşistlar dip atadı. Şul uq Surkov äfände, Qazanğa kilde ber zaman. Şäymiev belän oçraştı. Oçraştı, söyläşte, küreşte dä kitte. Ä anıñ artınnan uq, Tatarstanda “Мы…” oyışması barlıqqa kilde. Tege, qaya barsa da artınnan balaları qala digändäy… Läkin, qızığı şunda, Mäskäwdä “Мы” demokratik üzgäreşlär öçen tırışsa, Qazannıqı isä şuşı üzgäreşlär, bigräk tä, äflisün revolyutsiäsen doşman itep kürä. Çärşämbedäge, Tatarstan “Мы…“ xäräkäteneñ berençe konferensiäse dä, nindi süz belän başlandı disezme? Xäräkät liderı, Artur Şihapov ,uramda köz, ä äflisün töse barıber kürenmi dip, qoyılğan yafraqlardan äflisün tösen ezläp yörüen belderep başladı. Ä ikençe könne, yäğni, pänceşämbedä, Tatarstan mäğlümat çaraları, Qazandağı qırği etlärne peçä torğan oyışma, peçelgännärenä äflisün tösendäge muyınsa kidergännären xäbär itte. Arturğa uramdağı äflisün tösen kürü tağın ber qorıltay başlarğa säbäp bulala.

Äflisün töse dä, äflisün töse dibez. Bu qädär quyırtmasaq ta bula da, bez tügel şul quyırtuçı, cämäğät. Ä bit, Tatarstan “Мы…” xäräkäte äflisün inqilabına qarşı oyışqan. Tatarstanda qayan tapqannar ikän äflisün inqilabı, revolyutsiä yasarğa äzer bulğannarnı?! Monda bit, iñ qatı oppozitsiädä dip sanalğan milli xäräkät tä, Qazan kremle süzennän çığıp berni äytälmi. Ä alar monda revolyutsionerlar tapqannar. Ber xäl bulğan ikän. Qazan studentları belän küreşergä, Ukrainadan studentlar kilgän bulğan. Tatarstan “Мы…” çıları, bu oçraşunı uzdırtmağannar. Ä alar bit, Ukrainadan , revolyutsiä bulğannan soñ, şuşı inqilab cilläre genä kilep tora dip uylıylar ikän. Şuña kürä, Tatarstan “Мы…” xäräkäte liderı, Ukrainadan bezgä, Verka Serdyuçka belän, salo, yäğni duñğız mayı kilep torsa, bik citä dip belderde. Üzläre kilep yörmäsen yänäse. Cıyında bulğan, jurnalistlar soñınnan köleştelär, Tatarstan Ukraina belän şul qädär tığız elemtädä tora, qayber xökümät ähelläre annan qaytıp kermi, nüjäli inde alar duñğız mayı satıp alır öçen genä yöri dip. Ällä, Artur, çit illär belän xezmättäşlekne, duñğız mayı alışır öçen genä dip uylıymı. Hiç yuq.

Tatarstan “Мы…” xäräkäte üzen säyäsättän yıraq oyışma dip beldergän ide oyışqanraq çaqta. Döresräge, säyäsät alar öçen, xakimiätkä, vlast'qa kiler öçen kiräkmi digännär ide. Kemgä digän äle, Rusiä prezidentı administratsiäse başlığı Surkovnıñ üzenä. Ä yalğanda totıldılar. Şul uq, çärşämbedäge cıyınnarında. Xäräkätneñ ikençe ber liderı, Viktoriä Çerkesova, cıyında, “Мы…” xäräkätenä xakimiät kiräk dip belderde.

Pänceşämbedä, Azatlıq radiosınıñ Qazan byurosına xäräkätneñ tağın ber, berdän –ber tatarça belgän liderı Emil Göbäydullin kilergä wäğdä birgän ide. Aña bez sorawlar äzerlädek. Nindilär disägez, sanap ütik. Tatarstanda “Мы…” xäräkäte äflisün inqilabın yasarğa teläwçelärgä qarşı oyıştı. Ä bu revolyutsionerlar qaya soñ üzläre? Emildän, üzebez ezläp taba almağanğa, barmaq belän törtep kürsätüen soramaqçı idek. Tağın ber soraw. Qayan, “Мы…” xäräkäte, tiz arada ayaqqa bastı soñ? Törle, küp çığımnar sorağan aksiälär dä uzdıralar, 800 keşelek binağa da tabıla ul aqça, Qazan üzägendä офіс totarğa da. İreksezdän, Tatar ictimaği üzägeneñ räis wazifaların ütäp bargan Tälğät Bariev küz aldına kilä. Aqça almıy. Tatar ictimaği üzäge ike distä yılğa yaqın eşli. Tarafdarları da bar, räiskä tülärgä genä aqça taba almıylar. Ä “Мы…” qaya tügärgä belmi. Kürsätegez äle, aqça ezläw yulların başqalarğa da dimäkçe idek. Häm mondıy sorawlar bik küp cıyılğan ide. Köttek, köttek “Мы…” liderın, kilmäde.

Tağın da sorawlar tudı. Xäyer, ber kürep, alarğa ul sorawlarnı birep bulır äle. Ä älegä, bu Tatarstan “Мы…” xäräkäteneñ, cıyınnarında qabul itkän deklaratsiäsenä küz salıp alıyq. Alar yäşlärne watannarına qarata bitaraf bulmasqa dip çaqıra. Häm ürnäk alığız dip sanap kitälär. Petr berençe 24 yäşendä flot tözegän dip. Ä tarixta, Petrga qädär Rusiädä flot bulğanın yazmıylar anısı. Läkin mäs'älä monda tügel, Tuqay da cırlar yazğan ikän. 22 yäşendä. Yarar , tatar şağire kompozitor bulmağanın belmäsennär dä di, läkin böten köçläre belän revolyutsiägä qarşı köräşkän “Мы…” xäräkäte, üzläreneñ deklaratsiälärendä, 1917 yılda Piterda Qışqı Saraynı basıp alğan revolyutsionerlardan ürnäk alırğa çaqıru säyer. Deklaratsiädä tağın qızıq urınnar bar. Mäs'älän, alar, äflisün inqilablarınıñ negativ näticäläre dip, anda yäşlär qatnaşunı sanıylar. Ä xakimiät, şuşı yäşlärgä yäşärlek mömkinlek tudıramı, alar uramnarğa ni öçen çığa? Bu xaqta läm-mim. Tağın ber punkt. Alar, bez kiläçäktä niçek yäşärgä ikänne üzebez xäl itäbez dip yazalar. Soñ, cämägatstvo, Surkov belän Şäymiev oçraşqaç qına, ber oyışmağa berläşä alğan yäşlär, kiläçäktä üz säyäsi yazmışların niçek xäl itmäkçelär ikän?! Bu bit, Rusiädä demokratiä yuq dip, uramnarğa üz teläge belän çıqqan yäşlär tügel. Ä cıyarğa kiräk digän ämer belän cıyılğan yäşlär. Häm menä şuşı häm başqa küp kenä sorawlarğa da, cawap almaqçı idek. Bulmadı.

Ä cäyen, Mäskäwdän, Qazanğa ber törkem, demokratik yäşlär oyışmaları wäkilläre kilep, studentlarnı armiägä alunı buldırmasqa digän öndämälär taratqan öçen qulğa alınğannar ide. Menä bolar inde revolyutsionerlar. Ä yuğarı uqu yortlarında xärbi kafedralarnı beterergä röxsät birgän Rusiä xakimiäten yaqlağan Tatarstan “Мы…” xäräkäte şuşı revolyutsionerlarğa qarşı köräşä. Rusiädä qapma-qarşı fikerdä torğan tağın ber “Мы” xäräkäte bar. Tatarstannıqı alardan “Мы” süzennän soñ quyılğan öç noqta belän genä ayırıla. Rusiädä ike “Мы”, yäğni “Bez”. İkese dä qapçıqta yatmıy. Ä Tatarstannıñ öç noqtalı “Мы” xäräkäten, Şäymiev soñı waqıtta äytergä yaratqan

“Мы сможем”, yäğni, bez buldırabız digänneñ qısqa variantı dilär.

Bulsın. Äybät bit. Tik , sorawlarğa ğına cawap işetep bulmadı.

Räfis Cämdixan

XS
SM
MD
LG