Accessibility links

Кайнар хәбәр

Üzgärtep qorunıñ ruxi atası Aleksandr Yakovlev arabızdan kitte


Mixail Gorbaçevneñ açıqlıq häm üzgärtep qoru säyäsäteneñ töp arxitekterlarınıñ berse, Aleksander Yakovlev 81 yäşendä Mäskävdä ülde. Anıñ tormışı häm SSSRnıñ tarqaluındağı role.

Mixail Gorbacev açıqlıq häm üzgärtep qorunı ğämälgä quysa, alarnıñ ruxi atası Aleksander Yakovlev ide. Liberal säyäsmän Grigoriy Yavlinskiy radiobızğa ängämäsendä bu xaqta bolay dide.

"Üzgärtep qorunı ğämälgä quyğan häm bu säyäsätkä yünäleş birgän şäxeslärdän ayırmalı bularaq Yakovlev närsä eşlägänen belä ide. Şul säbäple ul ayrılıp tora. Min anı Mixail Gorbacev yaki başqa şäxeslär belän çağıştırırğa telämim, läkin, ul şäxsiät häm başqalardan ayırılıp torğan keşe ide. Ni eşlägänen belä ide. Bu anıñ qimmäte."

Gorbacev anıñ ülemen zur yuğaltu dip bäyäläde. Ul 18-nçe üktäberdä ozaqqa suzlığan xästälıqtan soñ Mäskävdä ülde. 1923-nçe yılda Yaroslavl yanındağı keçkenä ber auılda tuğan Yakovlev İkençe Dönya suğışına qatnaştı häm yaralandı. Universitetta tarix beleme alğannan soñ, KPSS YKınñ propoganda bülegendä bik tiz kütärelde. Ul berençe bulıp 1972-nçe yılda dävlät kontrolendäge mediada urıs milätçelegen propogandalağan yazmalarnıñ çığuın tänqitlägän maqäläse belän partiä elitasına qarşı çıqtı. Şul säbäple YKındağı postın yuğalttı , Kanadağa ilçe itep cibärelde. Ul anda 10 yıl qaldı häm bu vaqıt eçendä sovet sistemasına qarata şik köçäyde. Boris Yeltsinneñ ştap başlığı bulğan Yakovlevneñ yaqın dusı Sergey Filatov radiobıznıñ rus redaksiäsenä bolarnı äytte.

"Bu Rusiädä demokratiä häm demokratik xäräkät öçen zur yuğaltu bulıp tora. Ul demokratik cämğiätne närsä ikänen belä ide. Çönki ul zialı häm çit ildä täcribä cıyğan şäxes ide. Ul Kanadada çaqta xalıqnıñ anda häm monda niçek yäşägänen üz küzläre belän kürde. Bezneñ cämğiättä ğadellekneñ bulmauı anıñ küñelen qaytardı."

Yakovlev üze radiobıznıñ rus redaksiäsenä bu yılda birgän ängämäsendä 1970-nçe yıllardan elek yk sovet kommunizmınıñ nigezendä närsäneñ yalğış buluın sizgänen äytkän ide.

"1973-nce, 1975-nce yäisä 1985-nçe yıllardan elek uq min bu xaqta kitaplarıda yazdım. Bolşevik Partiäseneñ bezgä täqdim itkän cämğiätkä citdi şik belderdem."

Läkin, ul vazğiätne üzgärterlek pozitsiädä tügel ide. Mixail Gorbacevneñ 1982-nçe yılda Kanadağa vizitı vaqıtında , alarnıñ tanışuları tarixi reformalar öçen nigez saldı. Yakovlevneñ süzlärneçä, alar ul oçraşuda här närsäne tikşergännär häm här närsäne üzgärtergä kiräklege mäsäläsendä kileşkännär. Gorbaçev citäkçe bulğannan soñ , ul Yakovlevne ideologiä öçen cavaplı Politburo ağzası itep bilgeläde. Anıñ citäkçelegendä tıylğan ädäbi äsärlär bastıılıp çıqtı. tıyılğan näfis filmnär kürsätelä başlandı. Yakovlev 1989-nçe yılda parlamentqa deputat itep saylanğaç, 1939-nçe yılğı Molotov-Ribbentrop Paktın häm yäşeren protokolnı berençe märtäbä xökem itkän xisap belän çıqtı. 1991-nçe yılnıñ avgustında putçtan berniçä kön elek kenä kmpartiädän çığuın belderde. SSSR tarqalğanna soñ Yakovlev Stalin qorbannarın aqlau komissiäseneñ başlığı buldı . Ul 2002-nçe yılda radiobızğa birgän ängämäsendä Rusiäne fäciğäle ütkänen qabul itärgä etärü töp missiäm dip äytkän ide.

"Bez dävlät terrorrı näticäsendä milionnağan, milinnağan keşeneñ hälak bulğanın bik tiz onıtabız. Az sandağı sizger keşelärne häm dävlätneñ igelegen uylauçılarnı iskä almağanda bik az sandağı keşelär genä monı istä totarğa häm ükenergä telilär. Säyer."

Yakovlev citäkçelegendä komissiäneñ eşçänlege arqasında sovet çorında tağılan cinayätlär säbäple xökem itelgännnärneñ 4 milionnan küberäge aqlandı.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG