Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğalimnär global cılınuğa qarşı aşığıç çaralar kürergä çaqıra


Belgeçlär kiläse atnada Kanada da açılaçaq klimat üzgäreşläre turındağı konferensiägä äzerlänä.Alar global cılınunı aqrınaytu öçen qatıraq xalıqara çaralar kiräk dip äytä.Küptän tügel genä AQŞ belgeçläre qotıptağı boznıñ ber qayçan da bulmağan tizlektä erep baruın rasladı. Düşämbedä Montrealda başlanaçaq häm 12 kön dewam itäçäk cıyınğa 190ildän belgeç häm räsmilär qatnaşa.Alar BMOnıñ Kyoto protokolın ( niçek itep) başqası belän almaştıru turında söyläşäçäk. 1997.yılda qabul itelgän protokolğa fabrika ,zavod , maşinalardan çıqqan zararlı gazlarnı kimetü öçen atlanğan bik keçkenä adım dip qarala.

Düşämbedä Montrealde başlanaçaq konferensiägä qatnaşaçaq qayber ğalimnär qotıptağı boznıñ erüe turındağı sonğı datanı qullanıp,AQŞ häm Qıtay, Hindistan kebek täräqi itüçe illärne global cılınuğa qarşı nıqlı tırışlıq kürsätergä çaqıraçaqbız dip äytä. Prezident G.Bush 2001.yılda Kyoto protokolı bik qıybatqa töşä torğan ğämäl, täräqi itüçe illärne anda kertmäw xatalı dip äytep AQŞnı annan çığarğan ide.Qotıptağı boznıñ ärüe häm dingez biyeklegeneñ küterelüe kebek dälillär, potensial global qurqınıçqa işarä bulıp tora.Sintäber ayında AQŞnıñ qar häm boz data üzäge qotıptağı boz yözyıldağı in keçkenä külämenä töşkän dip rasladı. Şuşı mäğlümätne ütkän yılda 250belgeçneñ qotıptağı boz kiläse 100 yıl eçendä yuqqa çığa ala digän xisabı da quätläp tora .AQŞta urnaşqan Äylänätiräne Saqlaw Fondında başbelgeç Bill Chameides qotıp bozınıñ kimüe dönya küläm häläkätkä alıp baraçaq digän qaraşnı yaqlawçılardan. Chameides hava cılınu , qotıptağı boznıñ erüe global cılınu protsesınıñ baruına ike işarä genä bulıp tora. Bu eşlär bez uylağannan da tizräk bara. Tözätep bulmaslıq ,täsirlärne tuqtatu öçen çın üzgäreşlär turında ciddi uylanırğa kiräk

Chameides sonğı waqıtlarda äzerlängän ike tikşerüne telgä aldı berse, Massachuset Texnologie İnstitutında meteorolog Kerry Emanuel eşçänlege. Ul ğäräsät häm temperatura dataların Tönyaq Atlantik häm Tın Okeanında sonğı 30yılda ike märtäbägä artqan cimergeç potensialı bulğan tropik dawıllarnı kürsätü öçen qullanğan Georgia Texnologie İnstitutında Peter Webster häm anıñ kollegaları 4 häm 5 däräcäle ğäräsätlärneñ sonğı 35 yılda sannarınıñ nıq artqanın kürsätte. Chameides här ike tikşerenü berbersen nığıta häm global cılınu belän köçle ğäräsätlär arasında bäyläneş buluın raslıy dip äytte. AQŞ Meteorologie Cämğiätendä ölkän xezmätkär Bob Corell Dönya citäkçeläreneñ global cılınunıñ çın mäğnäsen añlap citmäwläre säbäple ul berençel ähämiätkä iä bula almadı dip söyli. Corell süzlärençä;

Qotıptağı boznıñ ärüe , bigräk tä Greenlandiädä bozlarnıñ ärüe dingezneñ kütärelüenä kiteräçäk. Kiläçäk 100yılda dingez ber metrğa kütäreler dip kötäbez Monıñ böten planetağa täsire bulaçaq , aq ayu ğına yuğalmayaçaq yäki tönyaq Amerikanıñ cirle xalqı İnuitlar qıyınlıqlarğa duçaq bulmayaçaq ä böten planetabız öçen ähämiätle.

Corell sularnıñ ber meterğa kütärelüe dönyadağı utraw häm yarlarğa cimergeç täsir yasayaçaq, energiä çığanaqların üzgärtü häm energiä qullaşın çikläw turında söyläw ber dä küpertü tügel di Ul 150 yıl çaması waqıt eçendä kümer gazın älege däräcägä citkerep global cılınuğa säbäp buldıq . ä anı kimetü öçen kümer gazın çığarunı häm yapma täsirnı tuqtatsaq ta meñ yıl kiräk bulaçaq dip äytä. Qayberäwlär global cılınu belän ğäräsätlär arasındağı bäyläneşkä dä Kyoto protokolına da tiskäre mönäsäbät kürsätä , protokol AQŞ iqtisadınıñ üseşen çikläw öçen äzerlängän dokument dip äytä.Bıyıl köçkä kergän Kyoto protoklolına prezident Bill Clinton qul quyğan ide .Ämma ul ber qayçan da Kogressqa ratifikatsiä öçen täqdim itelmäde.Protolol xalıqara säxnädä ällä ni yaqlaw tapmadı. Hindistan, Qıtay , Avstraliä häm Britaniä Kyotoğa alternativa äzerlärgä tırışa. AQŞta qayberäwlär BMO tışında kileşü teläsä Kyotonı yaqlawçılar Kyoto 2 äzerlänsen häm aña qayber täräqi itüçe illär dä kertelsen digän pozitsiädä tora. färidä xämit
XS
SM
MD
LG