Accessibility links

Кайнар хәбәр

Rusiädä AIDSlı yäş xatın häm balalarğa bigräk tä awır


Dönya Sämätlek Saqlaw Oyışması 1988.yılda 1.Dikäberne Dönya SPİD köne dip iğlan itte. Şuşı virus faş itelgännän yäğni 1981nçe yıldan birle 25 million keşe ülde.2005nçe yılda ğına SPİDtan 3.1 million keşe şulsanda 570meñe bala ülde. 1991.nçe yılda SSSR cimerelgänçegä qädär bik küp rus keşese SPİD turında işetmägändä ide. Aradan 15 yıl ütte , xalıqta bu turıda mäğlümät citmäwe häm virusnıñ cäyelüen tuqtatu öçen säyäsi teläk bulmawı näticäsendä bügen Rusiä Yevropada epidemiäneñ in küp taralğan il bulıp tora.Bu turıda BMOnıñ yaña xisabında äytelä.Rusiä xakimiätläre äle krizisnıñ tiränlegen tanıy başlap epidemiägä qarşı köräşü öçen çaralar kürä başlasa da , xästälek balalar arasında tizlektä cäyelä bara. Çirläwçelär häm ğailälär xästälekkä häm diskriminatsiägä qarşı köräşü öçen küp närsä eşlänergä tieş dip äytä

Tamara Manannikova Kaliningradta 3 yäşlek SPİD belän çirläwçe Svetlananı asrawğa alğannan birle bik siräk yaxşı möğämälä kürä. Tamaranıñ ğailäse anıñ belän elemtäne özgän, Svetlanağa balalar baqçasına yörü tıyılğan, anıñ belän beräw dä uynamıy. Tamara qızımnı xätta sälämätlek saqlau xezmätkärläre dä diskriminatsiäli dip äytä.

Ütkän yılda bez Mäskäwdä nevrologik tikşerüdän ütergä telädek, ämma bala SPİDlı bulğanı öçen kire qağıldı.Ber märtäbä yanıbızğa kilgän logoped bitlek kigän qulında pirçatqalar bar ide, saqlawçı mäxsus kiyem genä kimegän ide.Xökümätebezne profilaktiqağa ähämiät birergä çaqıram, bik az närsä eşlänä dip söylädä Tamara xanım

Ämma keçkenä Svetlana çığarma tügel , ğädäti küreneş. Bügen Rusiädä 330meñnän artıq keşegä SPİD virusın yoqtırğan digän diagnoz quyılğan. Başqaları Rusiädä ber million yarım keşe SPİD belän çirle digän faraz belderä. Yäğni balalarnı küzdä totmağanda xalıqnıñ yaqınça 2%. 21.noyäberdä iğlan itelgän BMO xisabında Rusiädä SPİD belän çirläwçelärneñ 10% tan da azırağı däwalana ala dip äytelgän . Belgeçlär Rusiä xökümätläre sex belän bäyleneşle mäsälälär turında söylärgä telämi dip äytä. Sovet däwrenän qalğan şuşı ğädät SPİDnıñ tizlektä cäyelüenä säbäp buldı. BMOnıñ balalar fondı UNİCEFF belderüenä qarağanda Rusiä dönyada infeksiäneñ in tizlektä cäyelä barğan illärdän berse. Cämäğätçelektä bu turıda söyläşelmäwe , çir , narkotika qullanuçılarğa ğına mäxsus närsä dip uylanuı häm alfikerlär säbäple SPİD Rusiädä tizlektä tarala bara. 1990.yıl urtalarında çir narkotika qullanuçılar arasında cäyelsä äle virus xalıqnıñ kiñräk qatlauına cinese mönösäbät arqasında küçte. BMO xisabına qarağanda Rusiädä här kön 20bala SPİD yoqtırğan anadan tua . Qayber xisablarğa qarağanda Rusiädä yökle xatınnarnıñ 1%tı SPİD virusın yoqtırğan. Human Rights Watch cäy urtalarında iğlan itkän xisabında Rusiädä SPİD yoqtırğan ana, yäkle xatın häm alarnıñ balalarına kürsätelgän möğämäläne bik sorı itep taswırlağan ide. HRWnıñ Yevropa häm Üzäk Aziä Bülege direktorınıñ yardämçese Rachel Denber radiobızğa bolay dip söylägän ide:

bez diskriminatsiä digändä tabiplarnıñ bu xatınnarnı däwalarğa telämäwen äytmäkçe bulabız, çönki alar çirdän qurqalar yä isä xatın qız narkotikağa salışqan häm kimsetügä genä layıq dip uylıylar. Alar bik bäğersez, dorfa möğämälä kürsätä ä qayçaqta däwalaunı bötenläy kire qağa.

Denber yätimxanälär SPİD yoqtırğan anadan tuğan balanı alırğa ber dä telämi.Çönki alar çir üzlärenä yoğar dip qurqa, cäyelä barğan xästälek turında citärlek mäğlümätkä iä tügel. Alar äle dä SPİDlı belän şuluq sawıttan aşağan, eçkän keşegä çir yoğa , yäki andıy balanı üpsän qoçaqlasan çir küçä dip uylıy dip söylägän ide radiobızğa. Belgeçälär SPİD belän çirläwçelärgä qarata diskriminatsiä bigräktä balalarnı xarab itä di. UNİCEFFnıñ Rusiä wäkile Carel De Rooy, SPİD balalarnıñ sälämätlegen genä betermi ä alarnı uqu, mäğariftän dä mäxrüm itä dip äytte.

UNİCEFFnıñ 2004nçe yılda Rusiäneñ 89töbägeneñ 10sında ütkärgän tikşerü SPİD belän çirläwçe balanıñ balalar baqçası mäktäpkä qabul itelmägänen kürsätte .Bu mönäsäbätneñ qotoçqıç buluına işarä bulıp tora bik küp eşläse bar dip äytte Carel de Rooy

Belgeçlär küptännän kisätep kilsä dä Rusiä xökümäte bu häläqätkä bik aqırın reaksiä kürsätä Äle bu aralarda ğına yuğarı däräcädäge räsmilär SPİD süzen telgä ala başladı. Sintäberdä V. Putin SPİDqa qarşı köräştä sarıf itelgän aqçanı 20märtäbä artırırğa quştı. Noyäber ayında Rusiä sälämätlek saqlau ministırınıñ urınbasarı Starodubov SPİDqa qarşı köräşte moñarçı bik az eşlängänen iqrar itep, monnan soñ mäsälägä il külämendä östenlek bireläçäk dip belderde. Älegä Rusiädä SPİDtan ülüçülär sanı 7500 ämma bu san nıq artaçaq. Çönki 90 yıllar urtalarında yoqtıruçılar urtaça alğanda 10-12yıldan soñ üläçäk.Xalıqara oyışmalar Rusiädäge xällärne şulay sorı itep taswirlıy .Qazandağı kollegabız Albina Zäynulla iyül ayında bezneñ öçen Tatarstandağı xällärne beleşte.(audio) färidä xämit
XS
SM
MD
LG