1905 yılda “İttifaq äl-möslimin” firqäse tözelü - ul tatar milli xäräkäteneñ räsmi häm sivilizatsiäle ısullar belän millätneñ xoquqların yaqlaw bulıp tora. Näq şuşı uq çorda, Rusiädä berençe parlament – Däwlät Duması saylana. Anda ayırım möselman fraksiäse dä eşläp kilä. “İttifaq äl-möslimin” firqäse tözelgändä anıñ töp maqsatı bäysez Tatarstan däwläten tözü, bäysez däwlät öçen köräşü ide. Firqä bügenge köngä qädär şuşı maqsatqa tuğrı qalğan. “İttifaq äl-möslimin” firqäseneñ citäkçese Fäwziä Bäyrämova söyli
Bez çigenüdä şundıy çikkä barıp cittek, cämäğät! Latin älifbasın birdek, üz prezidentıbıznı saylaw xoquqın birdek. Tatarstan qarşı çıqtımı soñ? Yuq, çıqmadı. Mäskäw yähüdläre, Tömän urısları qarşı çıqtı. Sudlaşıp yörilär bügenge köndä. Tatarstan isä ber süz dä äytmäde. Läkin bit monıñ belän çigenü betmäyäçäk.1nçe möselman qorıltayınıñ 100 yıllığına bağışlanğan fänni-ğamäli konferensiädä “İttifaq äl-möslimin” firqäseneñ eşçänlegen tänqitläwçelär dä buldı. Tarix fännäre doktorı, Rusiä Xoquq yaqlaw Akademiäseneñ Qazan filialı professorı Aydar Xäbetdinov, mäsälän, bolay dide
Alar real' bulmağan maqsatlar quyğan. Häm barlıq köçlären däwlätkä qarşı çığuğa nigezlägän. Ä şähär balalarına tatar telen öyrätü öçen berni dä eşlänmi qala.
Bötentatar ictimaği üzäge räise Tälğät Bariev üz çığışın alda söylägän ğalimgä cawap birüdän başladı
Minemçä, telneñ barlıq funksiäläre dä yäşärgä tieş. Anı ğailädä genä saqlap qalıp bulmıy. Ägär dä inde bezneñ menä şundıy xörmätle ğalimnärebez notıqların saf ana telendä söyli almıy ikän, Rizaetdin Fäxretdinnär, Barudilar şikelle, alarnıñ ğilemen inde şik astına quyarğa mömkin.Konferensiädä küp kenä çığış yasawçılar 1nçe möselman qorıltayında äytelgän süzlär, qabul itelgän qararlar bügenge köngä dä täñgäl turı kilgänen, berdä iskermäwen äyttelär. Süzlär küp äytelgän, ä şul isäptä möhim eşlär küp oçraqta süzdä genä qalğan. Rusiä möselmannarınıñ Üzäk Diniä Näzaräte räise, möfti Tälğät Tacetdin söyli
Ul waqıtta da cıyıldılar, qaydadır qaçıp-posıp söyläştelär, annarı aptırağaç köymägä utırıp kittelär, köymädä dulqınlana-dulqınlana yıladılar. Ä köymädän töşü belän berençe qorıltaynıñ qararların, rezolyutsiälären qulğa alırğa berse dä telämäde. Cawaplılıqnı Alla qarşında da, millät aldında da, Watan aldında da onıtırğa tieş tügelder bez. Bügen dä qararlar qabul itärbez, bik yaxşı qararlar bar anda. Cıyılışuıbız qara-qarşı bulırğa tieş. Ber-berebezne ayırıp qarağan sayın - sin mulla, möfti, min ğalim, akademik dip ayırsaq, annarı millätlär buyınça ayıru kitsä.. 1905 yılda tatar da, başqort ta, Urta Aziä, Tön'yak Kavkaz xalıqları da ber xalıq bulıp qaynaştı bit. Şunı onıta yazdıq bez. Вerläşergä, yaqınayırğa kiräk ber-berebezgä.Al'bina Zäynulla
