Tatarstan möselmannarı Diniä näzaräte 1991 yılda oyıştı. Ufada urnaşqan Tälğät Tacetdin citäklägän näzarättän Tatarstan ayırılıp çığıp,Gabdulla Ğaliulla citäkçelegendä üz idärälären buldırdılar möselmannar. Annan soñ, Ufa möftiyätenä qarağan diniä näzaräte lä barlıqqa kilgän ide. Üzenä buysına torğan ike-öç mäxälläse belän. Ğomumän, ul çorda, Rusiä möselmannarı arasında tarqawlıq bara ide. Tatarstanda da. 1998 yılda Respublikada möselmannar berläşterü qorıltayına cıyılıp, urtaq ber möfti sayladılar. Ğabdulla xäzrät Ğaliulla urınına yañaraq qına Başqortstannan küçep qaytqan. Şul uq Ğabdulla möftidä eşläwçe Ğosman İsxaqi tatarstannıñ berdän-ber möftie itep saylandı. 4 yılğa dip. Şunnan soñ, Ğosman xäzrät respublika xökümäteneñ cılılığın toyıp uñışlı ğına eşläde. Anı tağı ber möddätkä, yänä dürt yılğa saylap quydılar. İkençe qorıltayda monısı. Menä şuşı qorıltayda, näzarät ustavına üzgäreşlär dä kertelde. Älegä qädär ber ük keşe, däwamlı räweştä ike möddät waqıt qına möfti bulıp utıra alsa, üzgäreşlär kertkännän soñ, ber ük keşe öç möddättä ber özleksez möfti bulıp utırala bulıp çıqtı.
İnde, menä, Ğosman xäzrät İsxaqinıñ ikençe waqıtqa saylanğan möddäte tämamlanır aldınnan ğına, ä bu xäl kiläse yılıñ fevralendä bulaçaq, öçençe qorıltayğa äzerlek barışın tikşerü öçen, bu könnärdä genä Älkidä cıyılış bulıp ütte. Diniä näzaräteneñ plenumı bu. Şuşında uq Tatarstannıñ baş qazıyı Ğabdelxaq xäzrät Samatov baş qazıy, yäğni dini xökemnär çığaruçı wazifasınnan kitüen belderde. Sälämätlege naçar bulu säbäple. Anıñ urınına ike keşe däğwä itä. Respublika baş möxtäsibe Cälil xäzrät Fazlıev häm Qazan nurı mäçete imamı röstäm xäzrät.
Läkin, plenum utırışında başqa mäsälälärdä qalqıp çıqtı. Ul da bulsa, möftilekkä nämzätlär. Kemnär, Diniä näzaräte qorıltayında möfti wazifasına däğwä itäçäk. Qayber mäğlümatlarğa qarağanda, Älkidäge plenum, Ğosman xäzrätne kandidat itep täqdim itär öçen dä oyıştırılğan. Älbättä plenum monı qabul itte. Läkin şul uq waqıtta tağın ber kandidat ta barlıqqa kilde. Ğabdulla Ğaliulla, elekkege möfti, xäzer Qazannıñ Nurulla mäçetendä imam xatıyp häm möselman yätim balaları yortın oyıştıruçı. Ğabdulla xäzrätne kandidat itep terkäwgä qarşı, xäzerge möfti urınbasarı Wälulla Yaqup qarşı çıqtı. Läkin, imamnar basım astında, plenum Ğabdulla xäzrätne dä möftilekkä nämzät itep terkäde. Qol Şärif mäçete imamı Ramil Yunıs isä, bötenläy, möfti känäfie öçen köräşüdän baş tarttı.
Älkidä ütkän Diniä näzaräte plenumı moñardan tış, bıyılğı Qorban bäyräme könen dä bilgeläde. Ul – 10 ğinwarda uzaçaq.
Räfis Cämdixan
