Accessibility links

Кайнар хәбәр

Yewropa Berlegeneñ yäş äğzäse Slovaniä, YB citäkçelegenä äzerlänä


2008 yılnıñ ğinwar ayınnan başlap, 2 millionlıq xalqı belän könbatışta Austriä belän İtaliä belän çiktäş Sloveniä, Yewropa Berlege citäkçelege wazifasın başqara başlıyaçaq.

1999 yılda George Bush Texas Ştatı başlığı bulğan waqıtta yasağan ber çığışında Slovakiä belän Sloveniäne butağan ide. Äye, ul waqıtlar timer pärdä yaña cimeregäñ waqıtlarda, Yewropağa yöz totqan bu ike könçığış yewropa ileñ bik küp keşe butıy bulğandır.

Ul waqıttañ birle, şaqtıy waqıt uzdı. Texas ştat başlığı Bush, AQŞ prezidentı buldı häm Sloveniä Yewropa Berlege häm NATOğa quşıldı. Uzğan yıl, berençelärdäñ bulıp Euro qullanırğa başlağan elekke sovet ile şunın belän dä çiklänmiyçä, Schengengedä quşılğan ide.

Läkin, kürkäm alp tawları häm qara urmannarı belän xäzergäçä turistlärne üzenä cälep itkän bu il, xalıqara cämäğatçelekkä bik ük mäğlüm tügel.

Sloveniä nindi il soñ?

Sloveniäneñ çista häm tabiğatkä bay buluı turistlärne gel üzenä cälep itte. Xättä ul bu tabiğate belän, elekke Yugoslaviä ilennäñ küp, Şvetsariägä oxşatıla. Yugoslaviä digännäñ, Sloveniä bügenge köndä äle dä däwam itkän balqan nizaqlarına birelmiçä, bik añsat qına – qısqa waqıtlı suğışqa tap bulsa da – 1991 yılda, Yugoslaviadäñ iñ ciñel bäysezlegen iğlan itkän il. Bälki moñarda anda yäşägän başqa etnik xalıqnıñ bik äz buluı häm slovennärneñ kübräk üz eçenä biklänep yäşäwe yärdäm itkänder.

Slovennar üzlären, tırış, tatu itep kürä häm alar kübräk könbatışqa tartıla. Serblar, xorvatlar häm boşnaklar isä alarnı tıynaq häm ğorırlı xalıq bularaq kürä. Bälki bu sıyfatı belän Sloveniä şawşuğa kübräk birelgän balqan illärennäñ ayırıladır.

Cor telle yumoristlär isä, Sloveniäne, yarlılarnıñ Austriası dip atıy.

Sloveniäneñ soñgı iqtisadi häm säyäsi uñışları arqasında ul könçığış Yewropa illäre arasında iñ bay illäredäñ bersenä äwerelde. Keşe başına bulğan yıllıq kerem, 14.800 euro yağni qalğan Yewropa berlege illäre däräcäsennäñ ällä ni kim tügel.

Läkin bu ildä barsı da al da göl dip äytep bulmıy, sanap uzğan bu uñışlı küreneşkä - külägä töşergän äyberlär dä bar älbättä.

Zagräptäge Slovenia häm Xorvatia gazetalarında yış yazğan, säyäsät belgeçe Davor Gjenero: “Sloveniä euroğa bik uñışlı ğına küçte – küçüen. Läkin problemalar monnañ soñ tua başladı. Başta idarä bäyälär üseşen tuqtata almadı, annañ Prezident belän Üzäk bank citäkçese arasında oyatsız ğawğalar qabınıp kitte, matbuğat awızlıqlana başladı häm xosusiläşterü prosessı äkrenäyde” di.

Yumart birelgän sotsial yärdämnär, qırıs bazar iqtisadı häm xökümätneñ iqtisadnı kontroldä tota başlawı, inflasiäne qotırttı häm ul noyabrda yaqınça 6 % sikerde. Şulay uq Slovenia infilasia üseşendä, Yewropa belege illären dä uzdırıp kitte.

İqtisattañ tış, säyäsi yaqtan da Sloveniadä qarşılıqlar kürenä başladı. Bigräktä keşe xoquqları mäsäläsendä. Noyabr ayında, yaqınça 600 jurnalist Yugoslavianıñ soñgı könnärendä komunistlekkä qarşı gazet çığarğan premyer Janez Jansanı - matbuğat irekleğen qısıp senzura kertergä tırışu belän ğayepläp, ğariza imzaladılar.

Monnañ qala Sloveniä bäysezlegen iğlan itkännän birle, etnik sloven bulmağan xalıqlarğa qarata möğamälä üzgärmäde. Sloveniädä sloven bulmağan öçen dokumentrı birelmägän 18 meñ keşeneñ xoquqların qaytaru öçen keşe xoquqları aktivistları Brüsselgä möracäğat itte. İldä yäşägän etnik sloven bulmağan 4.000 keşe äle passportsız yäşi.

Xaqimiät eçendäge nizaqlar turında äytäse dä yuq. Läkin şulayda, uñay häm tiskäre yaqları belän Sloveniä, könbatış yewropa xalqın äle dä bik tanılmawı arqasında üzenä qızıqsındıra. Häm yaña 6 aylıq möddät däwamında bu kiçkenä il turında dönya kiñeräk belä başlar.
XS
SM
MD
LG