Accessibility links

Freedom House: 2007 yılda Rusiä "ireksez" bulğan


Uzğan 2007 yıl ireklek öçen naçar yıl bulğan. Dönyadağı här bişençe ildä säyäsi xoquqlar häm watandaşları ireklege ölkäsendä çigenü küzätelgän. Bigräk tä bu elekke sovet illärendä küzgä taşlanğan. New Yorkta urnaşqan Feeedom House oyışması çärşämbedä yıllıq xisabın iğlan itte.


Freedom House oyışması "dönyada keşe xoquqları ölkäsendä artqa tägäräw küzätelä" digän ayanıç näticäsen inde ike yıl rättän çığara.

İllärneñ bu ölkädä xälen bilgeläw öçen oyışma 3 törle ülçäm qullana: irekle, öleşçä irekle häm ireksez. Uzğan yılda soñğı törkemdäge aldınğı illärneñ berse dä üzeneñ xälen yaxşırta almağan. Bu çigenü bigräk tä elekke sovet illärendä küzgä taşlana di, oyışmanıñ tikşerenülär citäkçese Chris Walker:

"İreklek qıtlığı elekke sovet illärendä bigräk tä sizelä. Baltik illlären sanamağanda, 12 ilneñ 7-se ireksez, 4-e öleşçä irekle, berse genä irekle. Bu bik yaman küreneş" di Freedom House wäkile.

Chris Walker süzlärençä, "ireksez" illär arasında "yamannıñ da yamanarı" bar – Belarus, Törkmänstan häm Üzbäkstan. Ukraina irekle bulıp qala. Gruziä, prezident Saakaşvilinıñ oppozitsiäne bastıruı arqasında, "öleşçä irekle". Ä menä Rusiä "ireksez" dip tabılğan:

"2007 yıl Rusiädä avtoritarizmnıñ nığuı öçen xäl itkeç yıl buldı. Xärämläşüle Duma saylawı, yıl axırında warisnı bilgeläw, näticädä, kiläse prezident saylawınıñ açıq häm ğädel bulmayaçağı añlaşıldı" di Freedom House wäkile.

"İreksez" illär arasına, şulay uq, Äzerbaycan belän Qazaxstan da kertelgän. Şul uq törkemdä İran belän Ğiraq. Üzäk häm Könçğışı Yewropanıñ elekke komunistik illäre isä ireklek yulınnan atlawın däwam itä ikän.

Chris Walker süzlärençä, bu xisapnıñ maqsatı – xuquqlar torışın niçek yaxşırtıp bula – cämğiättä, xökümättän alıp matbuğatqa qädär, şul turıda bäxäslär quzğatu.

Ämmä, qayber xökümätlär bu xisapqa, nişläpter, açulı mönäsäbät belderä, di Chris Walker, häm misal itep yänä Rusiäne kiterä.

"Rusiä kebek illärdä cämğiät bu näticälär turında ber qurqusız söyläşergä tieş. Bu problem bulğan urınnarnı açıqlarğa häm soñnan alarnı yaxşırtu öçen çaralar kürergä mömkinlek biräçäk. Axır çiktä, bar ömet şunda" di Chris Walker.

Freedom House oyışması barlığı 193 ilne tikşergän. Şularnıñ 90-ı "irekle", 60 il öleşçä irekle", 43 il "ireskez" dip tabılğan.
XS
SM
MD
LG