Accessibility links

Кайнар хәбәр

İldä nilär bulıp yata? - 28.II.2008


►Kibetlär iseme urısça, çönki tatar xärefläre problema tudıra ►Çallıdan cibärelgän telegrammağa Putinnan cawap kilde ► Qazan Fatix Xösnineñ 100 yıllığın bilgeli





►Kibetlär iseme urısça, çönki tatar xärefläre problema tudıra


Kalinigradta urıs telendä bulmağan elmä taqtalar, reklamalarnı beterergä uylıylar. Bu yunäleştä inde eş başlanğan. Ölkä Duması qanun da qabul itkän. Kibet isemnäre häm başqa xezmät kürsätü oyışmalarındağı yazmalar urıs telendä bulmasa 1 marttan alarnıñ xucaların 1 million sumlıq ştrafqa tartaçaqlar.

Alar däwlät tele turındağı Rusiä qanunına nigezlängännär. Şundıy çaralar nigezendä, kiläçäktä çit teldä yazılğan yazmalarnı beterep, urıs telendä bulğannarnı ğına qaldırırğa uylıylar.

Tatarstanda tatar häm urıs tele qanun nigezendä däwlät tele sanalsa da, xezmät kürsätü oyışmaları, reklam iglannarı, kibetlär iseme küpçelege urıs telendä.

Qazanda yaşäwçe cämäğat eşlekele Zäki Zäynullin:

“İke tellelek - tatar telen beterü qanunı ul. Tatar teleneñ kiläçäge bulsın öçen däwlät tele bulıp tatar tele genä qalırğa tieş. Ägär urıs keşese üz kibeten aça ikän “Berezqa” dip atasın, min qarşı tügel. Ä xäzerge kebek bulsa tatar telenä igtibar bulmıyaçaq”, - dide.

Zäki Zäynullin elek Latviädä yaşägän ide. «Anda däwlät tele bulıp latış tele qalğaç qına alğa kiteş buldı häm Rusiädä dä milli respublikalarnıñ härqaysında däwlät tele bulıp barı ber tel – üz milli telläre qalırğa tieş”, di.

Qazan şähäre Başqarma komitetınıñ tellärne üsterü häm ictimağıy oyışmalar belän üzara bäyläneşlär bülege baş belgeçe Gölnaz İsmäğıyleva äytüençä, Tatarstanda ike däwlät tele bulğanğa kibet isemnärenä, iglannarğa tatar häm urıs tellärendä dä yazarğa yarıy.
«Bezneñ şähär cirlegendä elmä taqtalar kübräk urıs telendä. Xäzer inde başqa çit teldäge süzlär dä kübräk kerep bara. Şuşı tellär turındağı qanunnıñ ber mäddäsendä yaqi däwlät teleneñ bersendä yazarğa yarıy digänne kürep kübräk däwlät telendä yazarğa tırışalar. Küp giper häm supermarketlar Mäskäwgä qarıy. Şuña alar federal buysınu dip isemnärne gel urısça birergä tırışalar. Annarı Bäxetle gipremarketı açılğan waqıtta yuridik ministrlıqta terkäü probleması kilep tuğan ide. Çönki anda Ä digän tatar xärefe bar. Läkin zur tırışlıq belän anı tatar xärefe belän terkäügä ireştelär», - dide Gölnaz İsmäğıylewa.

Anıñ äytüençä, kibet isemnäre ike däwlät teleneñ bersendä quyıla alsa da, xezmät kürsätü turındağı mäglümat ike däwlät telendä dä yazılğan bulırğa tieş. Misal öçen “kibet – mağazin”, “çäçtaraşxanä-parikmaxerskaya” häm başqalar. Ämmä bu taläp ütälmäsä dä kisätüdän başqa çara qaralmağan. Yağni bernindi ştraf yaqi cawapqa tartu yuq. Barı ğadi keşelär genä qanäğatsezlek belderep mäxkämägä birä ala, ämma Tatarstanda mondıy oçraqnıñ äle bulğanı yuq.

Gölnaz İsmäğıylewa belderüençä, bu eşkä Qazannıñ här rayon citäkçelege cawaplı ikän. Ägär tieşle tuqtalış isemnäre, xezmät kürsätü urınnarı ike däwlät telendä bulmasa alarğa tözätüne sorap xat cibärelä. Rayon xaqimiätendäge cawaplı keşelär isä üz çiratında bu xatanıñ tözätelüwe turında xäbär itärgä tiyeş bulalar.

Monnan tış, isemnärne ike teldä yazğanda aqça da kübräk tülärgä kiräk häm mäşäqate dä kübräk ikän. Eşmäkärlär häm citäkçelär isä şuña arzanlı häm caylı yulnı saylıy – barı urıs telendä genä yazunı.

Reklamğa kilgändä, ul Qazanda ğomumän urıs telendä genä diyargä bula.

«Reklam birü ul federal dokument buyınça alıp barıla. Tatar telendä birergä mömkin digän öleş bulmağanğa kübese anı urısça yaza”, di Gölnaz İsmäğıyleva.

Anıñ äytüençä, bügenge köndä Qazanda ber meñnän artıq aşxanä häm kafenıñ 150gä yaqını ğına tatar telendä ikän. Ägär Kalinigradta çit teldäge süzlär öçen ştraf qaralsa, Tatarstanda kiresençä turistlarnı cälep itü öçen ingliz telendäge süzlärne kübräk kertü küzdä totıla.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Çallıdan cibärelgän telegrammağa Putinnan cawap kilde

Milli komponentlarnı beterü uñayınnan Putinga cibärelgän telegramma, aña bulğan cawap xaqında Aydar Xälim söyli.

Aydar Xälimneñ prezident Putinğa yullağan telegramması

Anıñ eçtälege ozın tügel:

“Rusiä xalıqları Rusiäneñ mäsxäräle komponentı tügel, ä anı tudıruçılar. Däwlät Dumasına saylauğa ber kön qala şuşı ülep baruçı xalıqlarnıñ telen beterü (mäktäp proğramnarında milli wä töbäk komponentın beterü - "Azatlıq" iskärmäse) turındağı färmanğa qul quyıp, Sez üzegezgä häykäl quydığız. Dönya cämäğatçelege monı onıtmas. Bu färmannnı ğamäldän çığarsağız ide.”

Älege telegramma prezident Putin qulına barıp ireşteme ikän, moña ömet bar ideme?

Aydar Xälimneñ cawabı:

“Prezident qulına barıp citmägänder, dip uylıym. Ämma kem belä - bu cawaplı könnärdä anıñ barıp ireşüe dä ixtimal. Çönki bu bik kötelmägän färman buldı. Rusiä tarixı Petr patşa, Stalin iseme belän bäyle. Bu färman xalıqnı aptıraşta qaldırdı häm minem telegrammanıñ prezidentqa barıp citüe dä mömkin.”

Mäskäw Kremlennän, prezident administratsiäsennän Aydar Xälimneñ xatına cawap:

“Sezneñ Rusiä prezidentına möräcäğategez qabul itelde häm igtibarğa alındı”, diyelä xatta.

“Älege färman tatar, çuwaş, başqort h.b. xalıqlarnıñ üzägenä töşäçäk. Dimäk, Däwlät Dumasınıñ, bulaçaq prezidentnıñ bu färmannı ğamäldän çığaruları ixtimal", - dide Aydar Xälim.

Yazuçı Aydar Xälimgä prezident administratsiäsennän cibärelgän cawap xatı Çallığa 12 fevraldä kilgän. Anı yazuçınıñ poçta tartmasına salıp kitkännär. Häm ul anda 2 atna çaması açıq tartmada yatqan. Çönki A.Xälim üze bu waqıtlarda Başqortstanda icat säfärendä bulğan.

Gacäbe şunda, işekläre watıq bulğan poçta tarmasındağı ğazeta-jurnallar, xatlar sanaulı säğat eçendä yuqqa çığa, çönki Çallıdağı poçta tartmalarınıñ 70-80% watıq, cimerek, ä bu xatqa tıyuçe bulmağan.

----------------------------------------------------------------------------------------------

► Qazan Fatix Xösnineñ 100 yıllığın bilgeli

Pänceşämbe könne Akterlar yortınıñ zalında ädäbiät häm sänğat söyüçelär bergä cıyılıp, Fatix Xösnineñ icatın häm tormış yulın iskä aldı.

Gadättä Qazanda estrada kontsertları, cırçılarnıñ yubileyları zur zallarda görläp ütä. Ataqlı cırçılar, matur säxnä bizäleşe, televideniegä yazdırıp alınıp, soñınnan ekrannar aşa kürsätelä. Ä yazuçılar, şağıyrlär, näfis süz ostaları qatnaşlığındağı çaralar tınıç häm tıynaq qına ütä. Alar turında, iñ küp digändä, yañalıqlar çığarılışında ber-ike minutlıq xäbär äytelä.

Fatix Xösni andıy şaw-gör kilä torğan yaqi estrada utlarına kümelgän şäxes tügel. Ul üze dä tınıç, töple, aqıllı, tıynaq şäxes häm anıñ äsärläre dä näk tatar xalqı kebek, dönya kötü, tormış ağımı mäşäqatläre, ğadi keşeneñ eçke kiçereşläre belän suğarılğan. “Cäyawle keşe suqmağı”, “Yözek qaşı” kebek äsärlärne uqımağan tatar keşese bik siräkter. Anı Fatix Xösnine häm anıñ icatın östän kürsätmä birelmägän kileş tä belälär, yaratalar.

Yazuçınıñ tuuına 100 el tuluğa bağışlanğan kiçä dä Fatix Xösnineñ üzenä oxşağan ide. Akterlar yortınıñ zur zalında tınıç häm ruxi yaqtan bay, mägnäle rux xökem sörde. Zal şığrım tulı ide häm anda kilüçelär oçraqlı räweştä, uramnan tamaşa kürergä yaqi yal itergä kergän keşelär tügel. Bilgele yazuçılar belän bergä urta buın häm yaş qaläm iyaläre, distälärçä xezmätlär yazğan ädäbiyat ğalimnäre, Fatix Xösni tuıp üskän Teläçe rayonı väkilläre bu yazuçını sağınğan qardäşläre kebek ide alar.

XS
SM
MD
LG