Accessibility links

Кайнар хәбәр

İranda keşe xoquqları aktivistları qulğa alına


Iranda distälägän säyäsätçe, keşe xoquqları aktivistları häm jurnalistlär däwlätkä qarşı propaganda taratu häm däwlät iminlegenä ziyan kiterüdä ğayeplänep yä qulğa alına yäisä naçar möğamälägä duçar qala.

İran iminlek xezmätläreneñ soñgı hädäfe, İran demokrat partiäse başlığı Abbas Xorsandi häm xatın-qız xoquqların yaqlawçı Xadiçä Möğaddam. Tänqitçelär İran xaqimiäteneñ qarşılıq beldergän awazlarğa çıdamlığı bulmawın belderä.

Terkälmägän İran demokrat partiäseneñ citäkçese, Abbas Xorsandi 8 yıl törmägä xökem itelde. Ğayebe isä qanunsız säyäsi törkem oyıştıru belän İran däwlät iminlegenä yanaw. 50 yäşendäge iqtisad professorı, 7 ay elek qulğa alındı. Abbasnıñ xälal cefete, ireneñ xaqimiätkä qarşı fikerlären açıqtan açıq söylägäne öçen iregennän mäxrüm itelüen äytä:

“Ul barı tik qarşı fikerläre öçen törmägä xökem itelde. Ul törmägä elägerlek ber ğayep eşlämäde. Ul fikerlären genä yazdı. Ul yazuçı häm keşe xoquqları aktivistı bularaq bötenläy tınıç çaralarğa ğına möräcäğat itä ide.”

Keşe xoquqları aktivistlarınnan Xadiçä Möğaddam isä däwlätkä qarşı propaganda taratıp däwlät iminlegenä yanawda ğayeplänep törmägä xökem itelde. Anıñ ğayebe isä 2006 yılda ber millionlap imza cıyıp, xökümätne İran qanunlarındağı xatınnarğa qarşı kürelgän diskriminasiäne üzgärtergä çaqıru ide. Möğaddam İran qanunlarındağı miras, ayırılu, bala waqaläte kebek xatınnarğa ğadel bulmağan qıyırsıtularnı telgä aldı.

Möğaddam bu yıl başında radiobızğa birgän äñgämäsendä taläbeneñ, ğasırlar elek uylanılğan qanunlarnıñ ğamäldän çığarıluın soraw buluın äytkän ide:

“Minem xäzer telgä alğan mäsälä, barlıq iran xatınnarınıñ fikeren çağıldıra. Bez xäzer xatın qızlarnıñ irlär belän ber rättän cämäğatçelektä, säyäsättä, iqtisadta aktiv qatnaşqan çorda yäşibez. Bez dä uqıybız, eşlibez şulay bulğaç bezgä yarım keşe möğamäläse bulmasqa tiyeş. Xäzerge waqıtta İran universitetlarında uqığan studentlarınıñ 64 %ın xatın-qızlar täşkil itä. Alar ğasırlar elek qabul itelgän qanunlarğa buysına almıy.”

Keşe xoquqları aktivistları, xaqimiätneñ ğadel bulmağan ğamällärenä qarşı tınıç şartlarda çaralar kürergä telägän bäysez jurnalistlärnıñ qulğa alınuı bigräk tä Axmädinäcat xaqimiäte waqıtında ğadäti äybergä äylänüen belderä.

Amnesty İnternational, çiklär tanımağan xäbärçelär kebek xalıqara oyışmalar da, Tährannıñ keşe xoquqların bozıp, qarşı çığuçılarnı awızlıqlarğa tırışuına qatğıy tänqit belderep kilä.

Çiklär tanımağan xäbärçelär oyışması İrannı xaqimiättän üzgä fiker yörtkän jurnalist häm yazuçılarnı qulğa alğan “Yaqın könçığışnıñ iñ zur törmäse” bularaq atadı.

Möğaddamnıñ qulğa alınuına tänqit belderep, 600läp İranlı keşe xoquların qayğırtuçı aktivistlar xaqimiätkä açıq xat yulladı.

Älege xatta Möğaddamnıñ xatın-qızlar arasında xezmättäşlekne üsterep xatınnarğa eş tämin itüdä yıllar buyına äwzem qatnaşuın telgä alına.
XS
SM
MD
LG