Accessibility links

Кайнар хәбәр

1 ton döge, 9 miçkä neft bäyäsenä citte


Dönyada igen bäyälärendäge arta ber tuqtamıy däwam itä. Xäzergä qadär bäyäläre ike tapqırğa artqan bodayğa kübräk iğtibar yünälderelgän ide. Läkin xäzer raketa tizlegendä arta barğan döge bäyäläre dönyanı ütä borçuğa sala.

Bu atna dögeneñ tonı täwge tapqır meñ dollarğa citde. Säbäp ğadi, 3 milliar keşe yäğni dönya xalqınıñ yartısı diärlek döge belän tuqlana.

Dönya döge bäyälärendä kiyerenkelek urap aldı. 1 ton dögeneñ bäyäse berençe tapqır bu atna 1.000 US$ga citde. Bu isä dönya xalqınıñ yartısına turıdan turı yoğıntı yasadı. Dönya xalqınıñ yartısı diärlek, Afrika häm Aziä illärendäge xalıq döge belän tuqlana.

İqtisatçılar bu krizis äle bolay däwam itär dip isäpli. Çönki citeşterüçelär açlıq qurqınıçı belän bay illärdäge protest çaraları artuğa satunı tuqtatıp uñışnı üzlärendä saqlıy başladı. April ayında ğına, döge bäyäläre yıl başınnan birle ike tapqırğa arttı. Köndälek riziqlarınıñ zur öleşen döge täşkil itkän illär arasında 130 million xalqı bulğan Bangledäştä, kibetlärdän teläse nindi bäyägä satıp alırğa riza bulğan xalıq, şkaflarda dögene taba alalmadı. Dönyanıñ dögene iñ küp satıp alğan illärendän Filipin isä, üzenä kiräkle bulğan dögeneñ 3/1 öleşen genä tämin itä aldı.

Belgeçlär şulay uq dögene çittän satıp alğan İran, İndoneziä häm qaysı ber Afrika illäre dä, kiräkle dögenä tämin itä almas däräcägä citüe ixtimal dip belderä.

Döge citeştergän Tayland häm Vietnam kebek illär isä, dögene satmıy üzlärendä saqlarğa tırışuları ğamale dä bäyälärne arttırğan säbäplärdän tağın berse bula. Dögegä taläp küp, läkin anı tämin itüçe yuq. Bäyälär artuına qızığıp tonlarça dögene satıp alıp saqlap, qıybat bäyägä satırğa telägänlär sanı da äz tügel.

Bu mäsälä şundıy citdi ki, dögene bazarğa çığarmaw ğamälenä qarşı Filipindä maxsus törkem oyıştırılğan.

Döge bäyäseneñ artıp kitüe mäsäläse şulay uq belgeçlär belderüençä, Qıtaynıñ da berençe kön üzäk problemına äwerelgän:

“Aşamlıq bäyäläreneñ artıp kitüe, qazanğan aqçasınıñ 40 % aşamlıqqa totqan Qıtaydağı yarlı xalıqnı çınnañ da bik möşkil xäldä qaldırdı. Bu mäsälä şulay uq xäzerge waqıtta Qıtay xökümäte aldında töp häm iñ möhim könüzäk mäsälägä äwerelde.”

Aziadağı küp xalıq äytüebezçä döge belän tuqlana. Alar bälki xäzerge waqıtta döge alırğa aqça citkerer öçen it aşawnı yäisä yäşelçä-cimeş aşawnı kimetä alır. Läkin alğa taba dögene ber dä tabalmas xälgä citsä, “The Economist” jurnalı äytmeşli dönya ulçağında - “faciğada” qalaçaq.

Uzğan atna Haitidä aşamlıq bäyälärenä qarşı bulğan protest çaralarında kimendä 7 keşe yaralandı. Sonınnañ BMO tınıçlıq saqlaw oyışması häm başqa dönya illärennäñ älegä ilgä 8 men tonnı aşamlıq yärdäme yasaldı.

Xällär ğomum alğanda Aziada äle zur facigä däräcäsendä tügel. Läkin älege qiytğada 1 milliardtan artıq xalıq köndä 2 dollar belän yäşägänen dä baştan çığarmasqa kiräk.

Döge bäyäläreneñ artıp kitüe isä, belgeçlär fikerençä alğa taba tiyeşleçä tuqlana almaw yäisä başqa faciğalärne iärtä ala.

Bu ay axırında Şveytsäriädä bulaçaq BMOnıñ yıllıq uıtırışında, oyışmanıñ general başlığı Ban Ki-moon aşamlıq mäsäläsen kütärep çığaçaq.

Älege cıyılıştan soñ BMO başlığı aşamlıq krizısı mäsäläsendä dönya cıyını oyıştırıruı ixtimal digän xäbärlär bar.
XS
SM
MD
LG