Accessibility links

Кайнар хәбәр

İran parlametı küp xatınğa öylänüne yaqladı


İr-atlarnıñ ikençe ber xatınğa öylänüenä röxsät itkän qanun taqdime İran parlamentında berençe utırışta yaqlaw taptı.

Ber niçä yıldan birle kötterelgän älege qarar, xatın-qız aktivistlarının qarşı çığıuna qaramastan xuplandı. Şul uq waqıtta İranda xatın qız xoquqların yaqlağan aktivistlarğa qarşı xaqimiätneñ basımı da arta başladı.

İranda xäzer aqçası bulğan irlär räsmi räweştä ikençe xatınğa öylänä alaçaq. Ber niçä yıldan birle İran parlamentında raslanu kötkän, ir atlarğa ikençe xatın-qızğa öylänergä röxsät itkän älege qanun taqdime uzğan atna mäclestä berençe uqılışta uq qabul itelde. Xatın-qız xoquqların yaqlawçı keşelär anı “gailägä qarşı” qanun dip atap bu adımğa köçle reaksiä belderdelär.

Xalıq arasında qarşılıq tudırğan älege qanun qatı qullı xaqimiät idaräsendä bulğan İranda sosial kiyrenkelekne tağın da arttırıp cibärde.

“Gailäne saqlap qalu qanunı” dip atalğan älege taqdim inde küp yıllar mäcles aldında raslanunı kötä ide. Läkin bu taqdim xäzergäçä mäcles eçendä ber tuqtawsız bäxäs häm qarşılıqlar ğına tudırdı. Taqdim, berençe xatınnıñ rizalıgı bulmasa da, ir-atlarğa ikençe xatın-qızğa öylänergä röxsät itä ide. Xatın-qız xoquqların yaqlawçılar moña qarşı bulğanlıqtan ul raslana almadı.

Ozın waqıt kötelgän älege taqdim uzğan atnada şıpırt qına mäclestä yaqlandı. Bu turıda bäysez xabär çığanağı “İtimat” gazetası berençe bulıp yazıp çıqqannan soñ reaksialar köçäyde. Qanunnıñ qabul itelüe turındağı sorawlarğa isä xökümät, “gailäne saqlap qalu” dip isemlängän qanunğa äle yaña maddälär östäw belän genä mäşğül buluların däğwa itä.

Älege xabärdän soñ xalıq häm oppozisiä arasında reaksialar kisken buldı. Qanunnı barı tik xatın-qız xoquqların yaqlağan törkemnär genä tügel, şul uq waqıtta dini belgeçlärdä İslam tärtiplärenä täñgäl kilmäwen äytep qarşı çıqtı.

Elekke mäcles äğzası häm aktivistlarınıñ berse Fatima xanım qabul itelgän taqdim İrandağı ğailälärne yaqlaw urnına alarğa ziyan gına kitäräçägen belderde:

“Älege taqdim xäzerge zaman ğailä problemnarına ber nindi fayda birmi. Ul şul uq waqıtta bik awır xälgä äwerelgän waqıtlıça öylänü problemın çişärgä dä yärdäm itme”

Mäclestäge qanun çığaru şurası äğzası Musa Ğorbani isä, “bu qanunğa ber kemnen dä qarşı kilergä xaqı yuq, xökümät raslağan bu taqdim dini nigezlärgä turı kilä” äytte.

Xäzergäçä İran qanunlarında xatınnın rizalığı bulmıyça irlärgä ikençe xatın qızğa öylänergä röxsät itelmi ide. Läkin yaña qanun buyınça ir-atlar xatınnarının rizalığınnan başqa da öylänä alaçaqlar.

Läkin mondıy taqdimnärgä kisken qarşılıq beldergän xatın-qızlar xoquqların yaqlawçı aktivislarğa qarşı xaqimiätnen basımı arta. Soñgı waqıtta xatın-qızlar xoquqların yaqlaw belän mäşğül bulğan läkin xaqmiät tarafınnan xökemgä tartılğannar sanı 3.

Keşe xoquqların yaqlawçı oyışmalar belderüençä İranda xatın-qız xoquqların yaqlawçılarğa qarşı bulğan basım soñgı yıllarda şaqtıy artqan. Xatın-qız häm ir-atlar xoqularnı tigezläw öçen başlanğan ber million imza cıyu çaralarına qarşı xökümät üz oppozisäsen kürsätä başlağan.

Läkin bu arada İranda awır şartlarda xatın-qız xoquqların yaqlarğa tırışqan aktivistlarnı dönya cämäğatçelege yalğız qaldırmi. İrannan çittä urnaşqan qaysı ber xökümättän bäysez oyışma häm cämäğatçelekne öyränü oyışmaları 2008 İranda xatın-qızlar xoquqları xäräkäte dip isemlängän Nobel bülägenä layıq tabıldı. Büläklär dekabr ayında keşe xoquqları deklarasiäsenen qabul iteleü uñayınnan 5 yılga ber uzdırılğan kiçädä tapşırılaçaq.

XS
SM
MD
LG