Accessibility links

Кайнар хәбәр

Milli Mäcles räise İldus Ämirxan: "Tatarstanda yaña möfti bulırğa tieş"


Tatar xalqınıñ milli Mäclese bu könnärdä qorıltay uzdırıp yaña räisen saylağanlığı xaqında aldağı tapşırularda xäbär itkän idek. Respublika säyäsi tormışında oppozitsion oyışma sanalğan Milli Mäclesneñ yaña räise İldus Ämirxan yaña täğlimätlar täqdim itäme, oyışmanıñ eş ısulları üzgärerme. İnde niçä yıllar buyı aktiv säyäsättä qatnaşmağan bu oyışmanıñ kiläçäge nindi bulır.

Milli Mäcles 1992 yılda barlıqqa kilde. Ul waqıtta respublikanıñ möstäqillege öçen köräş bara ide. Tatar milli xäräkäteneñ Tatarstannıñ tulı bäysezlege öçen köräşüçe törkeme, respublika azatlığı ğına tügel, ä tatarnıñ tulayım azat bulu kiräklege ideyäsen kütärep çıqtı. Şul waqıtta, Tatar xalqı parlamentı digän isem astında Milli Mäcles barlıqqa kilde. Anıñ berençe räise bulıp, xäzer inde respublikada zur däräcäle urında eşläwçe Tälğät Abdullin saylanğan ide. Urınbasarları isä Zäki Zäynullin häm Ämir Mäxmütov. Ul çorda, Milli Mäcles şaqtıy zur ğauğalar çığarğan ide. Tatarstannıñ qayber säyäsi köçläre, Milli Mäcles respublika xakimiäten basıp alırğa cıyına digän qotqı da taratıp mataştılar. Döres, ul çaqtağı, qayber liderlar, Milli Mäclesne Respublika Yuğarı Sovetına almaş itep kürdelär. Qotqı tartuğa bu da säbäpçe buldı. Tälğät Abdullin citäklängän çorda, Mäcles Kavkaz yaqları belän elemtälär urnaştırıp mataştı. Milli Mäclesneñ 1994 yılğı ikençe qorıltayında räis itep Fäwziä Bäyrämova saylandı. Fäwziä xanım Milli Mäclesne üz qulına alğan çorda, wäzğıät şaqtıy qatlawlanğan ide. 1992 yıldan uq Tatar kongressı eşläp kilde. Yäğni, Milli Mäcles inde ber yaqlı ğına üzen tatar xalqı parlamentı dip tanıta almıy ide. İkençedän, Respublika bäysezlege öçen köräşkä ber noqta quyılğan ide, ike yaqlı şartnamägä imzalar salınuğa tora ide. Fäwziä Bäyrämova citäklägän Milli Mäcles, üzeneñ töp maqsatı itep, tatar xalqınıñ milli yäşäyeşen torğızunı maqsat itep quydı. Häm däwlätçelek bulğan yäki bulmağan oçraqta da, tatar xalqınıñ üzoyışu formasın barlıqqa kiterergä digän öndämä belän çıqqan ide. Şul çaqta, Milli Mäclestä İldus Ämirxan töp ideolog wazifasın başqardı. İldus Ämirxan, borınğı tatar zıyalıları näselennän kilä torğan Fatix Ämirxannıñ tuğanı, Milli Mäclestä milli yäşäyeş komitetın citäkläde. Älege komitet Tatar xalqı qanunı, tatar mäğärif konsepsiäsen, milli mäxällä turındağı dokumentlar äzerläde häm Milli Mäcles bolarnı rasladı. Küptän tügel genä, Tatar kongressı da älege Tatar qanunnıñ räsmiläşterü turında uylana başladı.

Milli Mäcles Fäwziä Bäyrämova citäklägän çorda şulay istä qaldı. Annan soñ, älege oyışmanı tanılğan yazuçı aydar Xälim citäkläde. Bu waqıtta Milli Mäcles andıy zur qanunnar qabul itmäde. Aydar Xälimnän soñ, Milli Mäcles räise itep elekkege möfti Ğabdulla Ğaliulla saylandı. İnde menä, Millät Mäclesenä bu könnärdä genä yaña räis saylandı. Ul, Tatar qanunı, milli mäğärif konsepsiäse avtorı İldus Ämirxan.

İldus Ämirxan Milli Mäclesne xäzerge köndä, tatar milli xäräkäteneñ mie itep kürä. Yäğni, säyäsi çaralarda qatnaşa torğan oyışmadan bigräk, milli üseş mä’sälälären fänni yassılıqqa salıp öyränü, ğämäli yulların kürsätü- milli Mäclesneñ burıçı.

İldus Ämirxan räis itep saylanğan qorıltayda, ber qızıqlı waqiğa buldı. Milli Mäcles qorıltayı, ağımdağı yılnıñ fevralendä ütäçäk Tatarstan Diniä näzaräte qorıltayına möräcäğät qabul itte. Älege möräcäğättä Tatarstan möftie wazifasına elekkege Mäcles räise häm Respublikanıñ berençe möftie Ğabdulla Ğaliullanı yañadan möfti itep saylarğa çaqıralar.

Tatarstan möselmannarınıñ berläşterü qorıltayınnan soñ sigez yıl waqıt uzdı. Diniä näzarätenä qarağan mäxällälär moña zur ömet belän qaradı. Läkin, yomşaq itep äytkändä, näzarät bu ömetne aqlamadı.

Bu xäzerge möfti Ğosman İsxaqi citäklägän çor turında.

Ömetlär aqlanmawnı, Milli Mäcles ähelläre bolay raslıy.

Sigez yıl däwamında ber genä möselman balalar baqçası. Möselman mäktäbe, möselmannar öçen balalar tudıru yortı açılmadı. Traditsion tatar islamına yat, xorafatqa qorılğan, zaman öçen yat bulğan nadan yünäleş östenlek aldı. Möftiätneñ häm möftineñ eşçänlege belän kileşmägän xezmätkärlär qarşı yaqqa kitärgä mäcbür buldı. Yatlar kertkän millionlağan neftedollarlar da bezne ruxi ğäriplektän qotqara almıy. Bu millionnar tieşle urınnarğa barıp citmi.

Möräcäğättä, xäzerge Diniä näzarät byuroratlaşqan, awıldağı imamnarnıñ tormışı belän qızıqsınu, alarğa yärdäm itü yuq dip belderelä.

Häm şuşı, şulay uq möräcäğättä iskä alınğan başqa säbäplär häm problemalarnı çişü yulı itep, Milli Mäcles, möftiyätkä yaña keşe kilergä tieş dip añlata. Bu keşene isä, oyışma, Ğabdulla Ğaliullin dip kürsätä.

Räfis Cämdixan

XS
SM
MD
LG