Accessibility links

Кайнар хәбәр

Mozart tuuğa 250 yıl : dahineñ tormış yulı


Comğa könne bar dönya bik tä üzençälekle ber yubiley bilgeli. Böyek kompozitor Wolfgang Amadeus Mozart tuuına 250 yıl tula. Bäyräm çaraları anıñ tuğan şähäre Salzburgta inde başlandı. Dönyanıñ başqa urınnarında da alar yıl buyına däwam itäçäk. Bu uñaydan bez dä muzıka dahıyınıñ tormış yulın iskä alıp kitergä buldıq.

Wolfgang Amadeus Mozart 1756 yılnıñ 27 Ğinwarında Salzburg şähärendä, muzıkal ğailädä tua, anıñ ätise kapellmeister bula. 7 baladan ni barı ikese isän qala, Wolfgang häm apası Nannel. Wolfgang ğäcäyep bala bula, 5-6 yäşendä muzıka yaza başlıy.

Leopold Mozart üze dä bik sälätle muzıkant bula, ulınıñ irtä säläten kürep ala. Şuşı sälätne kiñräk dairägä tanıtu öçen, ulın häm qızın alıp, Yewropa buylap säfär yöri başlıy, taclı dairälär aldında tamaşalar oyıştıra.

Fizik yaqtan bu qotıçqıç bulğandır. Pıçraq yarıp, at arbasında säyäxät itü, här tuqtağan urında, fatirmı, qanaqxanäme, muzıka yazu.

Salzburg arxiepiskobı bu muzıkanı çınlap ta 8-9 yäşlek bala yazamı, ällä ätise yazıp biräme dip şiklängäç, Mozartnı ber atnağa ber bülmägä bikläp quya häm oratoriä yazarğa quşa. Mozart çığıp äzer äsären kürsätkäç, arxiepiskop şaq qata.

Här ğailädä iñ qatlawlı mönäsäbät ata belän ul arasında bula dilär. Bu oçraqta da şulay bulğan sıman. Mozartnıñ änise Parijda wafat bula, ätise ul çaqta Salzburgta bula häm bu xäbärne işetkäç, ulın änisen tieşle däräcädä qayğırtmawda ğäyepli. Tağın ber oçraq - Mozart Konstanz Weberğa öylängändä, ätise fatixasın telämiçä genä birä, anıñ bu turıda xatı tuy ütkäç ikençe köngä genä kilep citä.

1784-86 yıllarda, iñ zur uñış qazanğan çorda yazılğan fortepiano konsertları. 1781dä ul Venağa kilä häm Avstriä başqalasınıñ iñ osta muzıkantına äylänä. Qärwan Saraydan Urlaw äsären yazu xoquqın ala. Kiçereşneñ här tören üz eçenä sıydırğan bu konsertlar bar Yewropanı tañ qaldıra.

1787dä ul öçençe tapqır Pragağa kilä, yazılıp betmägän Don Giovanni operası belän. Anı şunda yazıp beterä, konsertqa berniçä minut qala. Muzıkantlar äsärne berençe tapqır uynıy, repetitsiäsez. Uñış qotıçqıç bula.

Ğömereneñ soñğı yıllarında Mozart aqça qıtlığı kiçerä. Baylar aldında yaxşı kürenü, kienü öçen isä aqça kiräk. ämmä 1788-91 yıllarda Avstriäneñ Ğosmanlı belän suğışı säbäple, konsertlar sirägäyä, muzıkağa iğtibar kimi, Mozart öçen awır çor başalana.. Alay da 1791 yıl bik uıñşlı bula, Mozart Sixri Qurayın yaza, ber türädän Requiem yazu eşen ala. Läkin monıñ näticäsen kürep ölgermi, wafat bula.

Mozart infeksiädän ülä. Anıñ üleme tiräsendä ğäybätlär bik küp. Ağulap üterü diseñme, Sixri qurayda masonnar seren açqan öçen üç alu diseñme. Bu qissalarnıñ qayberläre bik tä mawıqtırğıç, läkin ışandırırlıq tügel.

Ul çordağı tärtiplärgä kürä aq söyäklärdän qala härkem urtaq ziaratta cirlängän. Bügen bu älbättä säyer kürenä, läkin Mozart belän da şulay bulğan. 36 yäşen dä tutırmıyça fani dönyadan kitkän Mozart ğäcäyep äsärlärdän torğan miras qaldırğan.

Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG