Accessibility links

Кайнар хәбәр

HRW elekke Guantanamo totqınnarın ğädelsez xökem itü turında yaña mäğlümätlär çığardı


Dönyada keşe xoquqları torışın küzätep baruçı Human Rights Watch törkeme yäkşämbe könne elekke Guantanamo totqınnarın Rusiädä ğädelsez xökem itü turında yaña mäğlümätlär çığardı. 2005 yıl başında Bögelmä şähäre yanında gazütkärgeç şartlatuda ğäyeplänüçe elekke Guantanamo törmäse totqınnarı ğäyeplären azaplaw-yanawlar astında ğına tanırğa mäcbür buluları turında belderä.

Elekke Guantanamo totqınnarı Rawil Ğömärov belän Timur İşmuratov häm öçençe ğäyeplänüçe Fänis İşmuratov 2005-neñ Ğinwarında Bögelmä yanında gazütkärgeç şartlatuda ğäyeplänä. Gömärov belän İşmuratov bu eşkä qatnaşı buluların, üzläre äytüençä, tikşerü izolyatorında azaplawlar häm yanawlar säbäple tanığan bulğannar. Xäzer isä Human Rights Watch şul uq cinayät öçen başqa ber keşeneñ ğäyepne üz östenä aluı da açıqlandı di.

Ber yıl elek 2005-neñ sintäberendä añçılar mäxkamäse Gömärov, İşmuratov, Ğäyxetdinovlarnı xökem itep bertawıştan alar ğäyepsez digän qarar çığardı. Ämma prokuratura şunda uq Rusiä yuğarı mäxkamäsennän bu qararnı ğämälgän çığaru häm alarnı yañadan xökem itü turında röxsät aldı. Bu yılnıñ may ayında Gömärov 13 yılğa, İşmuratov 11 yılğa, ğäyeple buluın berqayçan da tanımağan Şäyxetdinov 15 yarım yılğa törmägä xökem itelde.

Human Rights Watch xisabı ğäyeplänüçelärneñ tuğannarınnan tuplağan mäğlümätlärgä dä nigezlänä. Mäsälän Ğömärov üz tuğannarına tikşerüçelärneñ soraw alğanda anıñ saqalın yolquları, awızına köçläp araqı qoyuları turında söylägän. Xisapqa qarağanda İşmuratovqa başqaça täesir itkännär. Ul tikşerüçelärneñ soraw aluğa yökle xatınıñnı çaqıra alabız, häm qarındağı balanıñ iminlege öçen cawap birä almıybız dip qurqıtuı turında söylägän.

2se dä soraw alu waqıtında ğäyeple buluların tanısa da, mäxkamädä çığış yasağanda ğäyeple buluların kire qaqtı.

Bögelmädä gaz torbası şartlatuda ğäyeplänüçelärneñ advokatı Xämit Samatov Azatlıq radiosına bu azaplawlar turında mäxkamägä qädär xäbärdar buluın belderde.

Human Right Watch monda Azaplawlarğa qarşı konvensiä nigezendä elekke guantanamo totqınnarıñ ezärleklänüe öçın Quşma Ştatlar da cawaplı, alarnı qaytaru xalıqara qanunnarnı bozu buldı di. Bernindi ğäyepläw beldermiçä AQŞ alarnı Guantanamo törmäsendä yıllarça yabıp totqannan soñ 2004-nçe yılnıñ fevralendä Rusiägä qaytardı. Oyışma räistäşe Carroll Bogert totqınnarğa azaplaw häm ezärlekläwlär yanağan ayırım illärgä, şul isäptän Rusiägä qaytmaw mömkinlege birelergä tieş ide dip isäpli.

Human Rights Watch Guantanamodan Rusiägä qaytarılğan başqa elekke totqınnarnıñ da ezärleklänüe turında belderä häm aldağı atnalarda alar turında da tuplağan mäğlümätläre belän tanıştırırğa wäğdä itä.

Oyışma xisabında tikşerüçelärgä Gömärov, İşmuratov, Şäyxetdinovnıñ gazütkärgeçne şartlatuğa äzerlänülärenä şahit buluların äykän Röstäm Xämidullin belän İldar Wäliev turında da yazılğan. Alar ikese dä tikşerüçelär tarafınnan qıynaw-azaplawlarğa tüzmiçä şahit buluların tanığan, ämma soñraq mäxkamädä 2-se dä şähadätnamälärennän baş tartqan.

Şul uq waqıtta Human Right Watch başqa ber dokumentqa nigezlänep, Bögelmädäge şartlaw öçen cawaplılıqnı Vilsur Xairullin isemle bötenläy başqa keşe üz östenä alğan dip belderä. 5 bitlek ğäyep tanu dokumentında Xäyrullin gazütkärgeç şartlatunı berüze äzerläwe häm berüze şartlatuı turında yazğan. Bu 2005neñ 7 yülendä Tatarstan prokuraturasınıñ zur cinayätlärne tikşerüçe Maksimov soraw alğanda bulğan. Ul çaqta Gömärov belän İşmuratov inde ğäyeplären tanığan häm mäxkamägä äzerlängän bulğan. Ämma prokuratura ber yaqnıñ da advokatına başqalarnıñ cawaplılıqnı üz östenä aluın äymägän.

Bögelmä şartlawı öçen cawaplılıqnı başqa ber keşeneñ üz östenä aluı Gömärov, İşmuratov häm Şäyxetdinovlarnıñ Rusiä Yuğarı mäxkamäsenä xökem qararın ğämäldän çığarunı sorap yullağan şikayäten qarağanda alar faydasına bula ala. Alarnıñ advokatı Xämit Samatov Azatlıq radiosına Yuğarı Mäxkamä bu eşne sintäber ayında qararğa mömkin dip belderde.

Niaf Aqmal.
XS
SM
MD
LG