Accessibility links

Räximov wäqälätläre 10 üktäber ozaytılaçaq


Başqortstanda bügenge köndä iğtibar üzägendä bulğan iñ töp tema – respublika Prezidentı Mortaza Räximovnıñ wäqälätlären tağın da biş yılğa ozaytu öçen fatıyxa birelüe xäbäre. Bu xaqta uzğan programmabızda äytelüençä, Rusiä Prezidentı Vladimir Putin üzeneñ 4 oktäberdäge färmanı belän, Mortaza Räximovnıñ wäqälätlären ozaytu öçen, Başqortstan Däwlät Cıyılışı-Qorıltayğa möräcäğät yullağan. Bu yullama atnakiç könne Başqortstan parlamentı tarafınnan alınğan da. Ä comğa irtäsendä Başqortstan Däwlät Cıyılışı räise Konstantin Tolkaçev, aşığıç räweştä, parlamentnıñ prezidiumı utırışın cıydı häm anda deputatlarğa, bik kütärenke käyeftä, Vladimir Putinnıñ möräcäğäten uqıp işetterde.

Şunnan soñ Konstantin Tolkaçev, Mortaza Räximovnıñ wäqälätlären ozaytu mäsäläsen tikşerü öçen, Başqortstan Däwlät Cıyılışınıñ çirattan tış utırışın cıyarğa täqdim itte. Mäğlüm buluınça, çirattağı utırış äle 26 üktäberdä genä ütärgä tieş ide. Ämma Mäskäw Kremlennän cılı xäbär alınğaç, Başqortstan deputatları bu eşne ozaqqa suzmasqa buldı häm 10 üktäber könne ük parlament utırışın cıyarğa häm anda kön tärtibenä berdänber mäsäläne quyarğa - Vladimir Putinnıñ möräcäğäten tikşerep, Mortaza Räximovnı yañadan prezident itep raslaw mäsäläsen qararğa buldı. Bu täqdimne deputatlar bertawıştan xupladı. İnde bilgele buluınça, 10 üktäber könne Başqortstan deputatları häm respublika rayonnarı, şähärläre xakimiätläre başlıqları Ufağa bolay da cıyılırğa tieş ide. Näq şul köngä Başqortstannıñ töp bäyräme – Respublika könenä bağışlanğan tantanalı utırış bilgelängän ide. Anısı töştän soñ säğät öçtä başlana. Ä Mortaza Räximovnıñ wäqälätlären ozaytu mäsäläsen irtänge yaqta uq xäl itep quyaçaqlar.

Räximov äfändeneñ prezidentlıq möddäteneñ yañadan da ozaytılaçağına respublikada berkem dä şiklänmi inde. Älbättä inde, deputatlar, bu mäsäläne uñay xäl itep quyaçaq. Bu xaqta parlament räise Konstatin Tolkaçev ta, prezidium utırışınnan soñ, jurnalistlar belän äñgämädä ışanıçlı äytte. “Barlıq xalıqnıñ ixtıärın belderep, deputatlar Mortaza Räximovnı tağın biş yılğa prezident itep raslayaçaq”, - dide ul.

Başqortstan Däwlät Cıyılışı räise Konstantin Tolkaçev äytüençä, Vladimir Putin, prezidentlıq wäqälätlären ozaytu öçen, moñarçı da Mortaza Räximovqa berniçä tapqır möräcäğät itkän bulğan ikän, ämma törle säbäplär belän Başqortstan prezidentı monı suza kilgän. “Xäzer inde bu mäs''älä ölgerep citte, - di Tolkaçev äfände. – Häm Mortaza Räximovnıñ wäqälätlären tağın da biş yılğa ozaytu turında Rusiä prezidentınıñ fatıyxası ul aña qarata bulğan zur xörmät häm Başqortstannıñ uñışların tanu çağılışı”.

Şuşı uq fikerne Başqortstannıñ räsmi mäğlümat çaraları da kiñ tarata başladı. Mortaza Räximovnıñ Başqortstan belän 16 yıl buyı citäkçelek itüe däwerendä iñbaşınıñ üzeneñ dä kürenekle säyäsätçegä äylänüen häm Başqortstannı da çäçäk atuçı töbäkkä äyländerüe xaqında söyli räsmi matbuğat. Ämma bu fiker belän hämmä keşe dä kileşep betmi. Respublikanıñ Berläşkän oppozitsiäsenä kerüçe oyışmalar häm partiälär citäkçeläre Vladimir Putinnıñ Mortaza Räximovqa tağın da ışanıç kürsätüenä nıq ğäcäplänüen belderä. Ruslarnıñ “Rus''” ictimaği oyışması räise, bıyıl cäy Ufada oyıştırılğan “Watandaşlar forumı” dip atalğan berläşmäneñ citäkçese Anatoliy Dubovskiy, çuaşlarnıñ “Atalanu” digän milli oyışması räise Grigoriy Stepanov häm başqalar fikerençä, Başqortstanda Mortaza Räximov citäkçelegendä avtoritar xakimiät buldırıluın, anıñ başqortlarğa ğına östenlek birelüçe etnokratik töbäkkä äylänüen kürmäw häm keşe xoquqlarınıñ tupas bozıluın isäpkä almaw, Mäskäw Kremleneñ säyäsätenä ışanıçnı tağın da kimetä. Başqortstandağı citeşsezleklärne kürmämeşkä salışu, alarğa suqır qalunıñ bik cille säbäbe buluın da äytä bäysez säyäsätçelär. Başqortstannıñ yağulıq-energetiqa tarmağın älegä federal'' üzäkkä alıp beterü tämämlanmaw belän añlata alar.

Başqortstannıñ Berläşkän oppozitsiäse kileşterü şurası räise, Başqortstan Tatar milli-mädäni moxtariäte citäkçese Ramil Bignov äytüençä, Vladimir Putinnıñ Mortaza Räximovqa bäyle qararı aña zur xörmätne añlatmıy, ä Başqortstannıñ neft tarmağın tartıp alu bärabärenä Mortaza Räximovnıñ känäfien älegä saqlap qalunı ğına añlata.

Başqortstanda bu fikerlärne urtaqlaşuçılar xakimiätlärne önämäwçe oppozitsiä oyışmaları wäkilläre häm bäysez säyäsätçelär arasında ğına tügel, ä ğadi xalıq arasında da baytaqtır. Çönki räsmi xakimiätlär häm alarnıñ arbasındağı mäğlümat çaraları Başqortstan Rusiäneñ bar töbäklärenä dä ürnäk, dip laf orsa da, respublikanı bizämäwçe ğämällär dä buldı häm alar bulıp tora. Keşe xoquqlarınıñ bozıluın häm süz irege bulmawın Blagoveşçen şähärendä yözlärçä keşeneñ militsiä tarafınnan tuqmaluı, bäysez matbuğat basmaları bulmawı, irekle uylawçı jurnalistlarnıñ ezärleklänüe dälilläp tora. Milli säyäsättä dä uylap citkerelmägän adımnar yasaluı küz aldında. Respublikada köçläp başqort tele kertelüe, yuğarı wazifalarğa küpçelektä başqortlarnıñ ürlätelüe kebek küreneşlär dä xalıqnı nıq borçıy. Bu problemalarnı respublikadağı oppozitsiä köçläre törle mitinglarda häm piketlarda kütärgäne buldı. Ämma äle üz däğwaların tä''sirle itep citkerä aluçı oppozitsiä yuqlığı xäzer tämam açıqlandı inde. Mäskäwdän Mortaza Räximovqa qarata kürsätelgän ışanıç kürsätte monı. Mortaza Räximovnı tağın da prezident itep qaldırunıñ başqa ber säbäbe itep kiläse yılda häm 2008 yılda ütäçäk federal'' saylawlarğa da bäyläwçelär bar. “Başqortstan saylawçıların Mäskäwgä niçek kiräk – şulay saylatıp bula, -dip belderä Ufadağı kiñ bilgele iqtisat häm säyäsät belgeçe Rinat Ğatawllin. – Bu eştä Mortaza Räximov ışanıçlı keşe”.

Şulay itep respublika parlamentı 10 üktäber könne Mortaza Räximovnı tağın biş yılğa prezident itep qaldıru öçen fatıyxasın biräçäk häm bu inde bernindi ikelänü dä uyatmıy. Dimäk, Räximov äfände, sälämätlege yaxşı bulsa häm siksän yäşkä citä alsa, Başqortstan belän 2011 yılğa qädär citäkçelek itäçäk. Xäyer, monıñ alay buluına şiklänüçelär dä bar. Kiläse yılda, 450 yıllıq yubileynı bäyräm itkännän soñ, Mortaza Räximov üz teläge belän yalğa kitäçäk häm üz urınına qayçandır Yel''sin äfände Putinnı täqdim itkän kebek ük, üz keşesen qaldıraçaq, dip farazlawçılar da bar. Ämma monısın inde waqıt üze genä kürsätä ala.

XS
SM
MD
LG