Monnañ 120 yıl elek maxsus xalıqara kileşü nigezendä dönya ber standart belän törle waqıt zonalarına bülende.
Şul waqıttan birle barlıq illär häm şul isäptäñ qayber ere ildlärneñ töbäkläre dä, säwdä häm transport säğätlärendä üzläreneñ cirle waqıtların qullana başladı. 1883-nçe yıldağı kileşüdä standart waqıtlarnı bilgeläw öçen Greenwich observatoriäse urnaşqan urın başlangıç noqta dip raslandı. Dönyaküläm bu standart sägat sistemasın qabul itkän illär, waqıtnı bilgelägändä üzlärendäge waqıtnı Greenwich waqıtınnañ niçäder säğätkä alda yaki artta bulıwına qarap eş itä başladı.
Soñraq Könbatış illäre monı tağın da täräqqi itterep, cäyge waqıtqa küçü, yäğni kön yaqtısınnañ kübräk faydalanu täqdime belän çıqtı, ämma bu mäs''älädä inde dönyada ber fikergä kilenmäde.
Yıl eçendä cäyen waqıtnı ber sägat alga, ä qışlarıñ kiregä küçerügä här il dä quşulmıy. Törle waqıt zonalarında bulğan illär belän eş itkändä şunı onıtmasqa kiräk.
Aziä däwlätlärendä qullanılğan waqıtnı täñgälläw ikelätä qatlawlı. Misal öçen İran, Ğiraqnıñ könbatış öleşe belän yartı säğat waqıt ayırmalığına iä, ä ilneñ könçıgışı isä Äfğan kürşesennän ber sägat artta qala. Yäğni waqıt zonaları arasındağı ayırma anda säğätläp tügel, ä yartı säğätläp tä sanala.
Äfğanstan kürşelärennäñ ber sägat alda. Qabüldä töşke 12 bulganda,
Törekmänstan, Üzbäkstan, Tacikstan häm Pakstanda sägat 12 sägat 30 minut bula.
Bu qarşılıqlar nigä çıga soñ? Alar nigezendä ni yata? Bu sorawnı bez Şvedtsiadagı Yefäk yulı tikşärüläreneñ xäzerge başlıgı Niklas Swanstormnan soradıq. Anıñ äytüenä qaraganda, qaysıber illär sägatlärne üzençä bilgeläwen üz bäysezlekäreneñ ber işaräse itep kürsätü tırışlıgı säbäple däwam itä.
Bu säyäse ber mäsälä. Bu ayırmalar belän üz milli ayırmannı, üz milli bäysezlegeñne çagıldırırga teliseñ. Bolarga ber misal - Nepal, anda Hindstan belän barı tik 15 minutlıq qına ayırma bar. Säyäsi yağın qaramağanda, bu bik kölke xäl. Ägärdä bütän ber ilgä bik yaqın ikänseñ, qaraşlar da oxşaş bulsa, barıber üzenne ayırım bilgeläwdä başqa üzençäleklär dä tabıp bula. Häm waqıt zonası mäsäläse şundıy üzençäleklärneñ berse.
Elekke sovet illäre isä, sägat täñgälläştürüne ber dä ğamälgä kertmägän illär. Uzbäkstan, Törekmänstan häm Taciqstan - bolar barsı da Greenwich waqıtındañ 5 sägat alda, ä Qırgzstan belän isä ayırma 6 sägat. Qazaqstan üze ayırım 3 waqıt zonasına bülengän.
Genevadagı Üzäk Aziä illäre belän säwdä itüdä irekle kiñäşçe Hooman Peimani süzlärenä qaraganda, Üzäk Aziä illäreneñ ayırım waqıtlarda buluwı säyäse tügel, ä geografik säbäblär arqasında ikän:
Elekke sovet illäre Rusiädäñ ayırım bulası kilä, bu xäqiqät häm monıñda üzençä säyäsi säbäbläre bula ala. Alarnıñ cäyge waqıtnı kire qağuı da bälkem şunıñ belän añlatıladır, di belgeçlär. Ğomumän, cäyge waqıt iqtisadi yaqtan üzen aqlasa da, ğadi xalıq tormışında zur mäğäqätlär çığara. Bıyıl, misal öçen, Quşma Ştatlar cäyge waqıtqa irtäräk, ike atna elek ük küçte. Yewropada isä, şul isäptän Tatarstan wä Başqortstanda da monı bu yäkşämbegä qarşı töndä genä eşliäçäklär. Yäğni ike atna buyı Amerika belän Yewropa arasındağı waqıt ayırmalıqları, ğädätigä qarağanda ber säğätkä kimräk buldı.
M.K.
Şul waqıttan birle barlıq illär häm şul isäptäñ qayber ere ildlärneñ töbäkläre dä, säwdä häm transport säğätlärendä üzläreneñ cirle waqıtların qullana başladı. 1883-nçe yıldağı kileşüdä standart waqıtlarnı bilgeläw öçen Greenwich observatoriäse urnaşqan urın başlangıç noqta dip raslandı. Dönyaküläm bu standart sägat sistemasın qabul itkän illär, waqıtnı bilgelägändä üzlärendäge waqıtnı Greenwich waqıtınnañ niçäder säğätkä alda yaki artta bulıwına qarap eş itä başladı.
Soñraq Könbatış illäre monı tağın da täräqqi itterep, cäyge waqıtqa küçü, yäğni kön yaqtısınnañ kübräk faydalanu täqdime belän çıqtı, ämma bu mäs''älädä inde dönyada ber fikergä kilenmäde.
Yıl eçendä cäyen waqıtnı ber sägat alga, ä qışlarıñ kiregä küçerügä här il dä quşulmıy. Törle waqıt zonalarında bulğan illär belän eş itkändä şunı onıtmasqa kiräk.
Aziä däwlätlärendä qullanılğan waqıtnı täñgälläw ikelätä qatlawlı. Misal öçen İran, Ğiraqnıñ könbatış öleşe belän yartı säğat waqıt ayırmalığına iä, ä ilneñ könçıgışı isä Äfğan kürşesennän ber sägat artta qala. Yäğni waqıt zonaları arasındağı ayırma anda säğätläp tügel, ä yartı säğätläp tä sanala.
Äfğanstan kürşelärennäñ ber sägat alda. Qabüldä töşke 12 bulganda,
Törekmänstan, Üzbäkstan, Tacikstan häm Pakstanda sägat 12 sägat 30 minut bula.
Bu qarşılıqlar nigä çıga soñ? Alar nigezendä ni yata? Bu sorawnı bez Şvedtsiadagı Yefäk yulı tikşärüläreneñ xäzerge başlıgı Niklas Swanstormnan soradıq. Anıñ äytüenä qaraganda, qaysıber illär sägatlärne üzençä bilgeläwen üz bäysezlekäreneñ ber işaräse itep kürsätü tırışlıgı säbäple däwam itä.
Bu säyäse ber mäsälä. Bu ayırmalar belän üz milli ayırmannı, üz milli bäysezlegeñne çagıldırırga teliseñ. Bolarga ber misal - Nepal, anda Hindstan belän barı tik 15 minutlıq qına ayırma bar. Säyäsi yağın qaramağanda, bu bik kölke xäl. Ägärdä bütän ber ilgä bik yaqın ikänseñ, qaraşlar da oxşaş bulsa, barıber üzenne ayırım bilgeläwdä başqa üzençäleklär dä tabıp bula. Häm waqıt zonası mäsäläse şundıy üzençäleklärneñ berse.
Elekke sovet illäre isä, sägat täñgälläştürüne ber dä ğamälgä kertmägän illär. Uzbäkstan, Törekmänstan häm Taciqstan - bolar barsı da Greenwich waqıtındañ 5 sägat alda, ä Qırgzstan belän isä ayırma 6 sägat. Qazaqstan üze ayırım 3 waqıt zonasına bülengän.
Genevadagı Üzäk Aziä illäre belän säwdä itüdä irekle kiñäşçe Hooman Peimani süzlärenä qaraganda, Üzäk Aziä illäreneñ ayırım waqıtlarda buluwı säyäse tügel, ä geografik säbäblär arqasında ikän:
Elekke sovet illäre Rusiädäñ ayırım bulası kilä, bu xäqiqät häm monıñda üzençä säyäsi säbäbläre bula ala. Alarnıñ cäyge waqıtnı kire qağuı da bälkem şunıñ belän añlatıladır, di belgeçlär. Ğomumän, cäyge waqıt iqtisadi yaqtan üzen aqlasa da, ğadi xalıq tormışında zur mäğäqätlär çığara. Bıyıl, misal öçen, Quşma Ştatlar cäyge waqıtqa irtäräk, ike atna elek ük küçte. Yewropada isä, şul isäptän Tatarstan wä Başqortstanda da monı bu yäkşämbegä qarşı töndä genä eşliäçäklär. Yäğni ike atna buyı Amerika belän Yewropa arasındağı waqıt ayırmalıqları, ğädätigä qarağanda ber säğätkä kimräk buldı.
M.K.