Accessibility links

Кайнар хәбәр

Mısırda qarşılıqlı konstitutsiә referandumı bara


Misırlılar bügen konstitutsiägä üzgäreşlär kertü uñayınnañ ütkärelgän referendumda qatnaşalar. Xökümät äytüwençä, yaña reformalar qissasında konstitutsianıñ 34 maddäsenä üzgäreşlär kirteläçäk. Referendumğa qarşılıq beldergän oppozitsiä partiäläre isä, bu eş ildäge irekleklärne häm demokratiäne çikläw tırışlığı bulıp tora dip atıy.

Misır Prezidentı Xösni Möbäräk äytüençä, bu referendum törle köçlärneñ islamnı üz säyäsi maqsatlarında qullanunı tuqtatuğa yärdäm itäçäk. Iñ küp tawış quptargan taqdimnärdäñ berse bulıp, dini bulgan säyäsi partiälarne tıyu qararı. Monıñ belän xökümät islami partiälarne awızlıqlarga cıyına.

Köçle oppozitsia firqası bulgan Möselman Qardäşlege partiäse referendumnı boykot itärgä çaqıra. İslamçı törkemlär bu üzgäreşlärne, üzlärenä qarşı başlangan çara dip saniy. 2005nçe yıldağı parlament saylawlarında, urınnarnıñ biştän ber öleşen algan partiä, bu tawış birüneñ ber nindi dä fayda kitermiyäçägenä ışana. Näticädä barıber xökümät üze telägänçä näticälärne üzgärtäçäk, di dini oppozitsiä wäkilläre.

Läkin boykotka barı tik İslam Partiäse äğzäläre genä tügel, oppozitsiadäge barlıq törkemnär, şul isäpdäñ liberallär dä quşıla.

Rizasılıq beldergän törle törkemnär Qahirä üzägendä bergä cıyılıp, xalıqnı tawış birmäskä çaqırdı.

"Bu kämitkä birelmägez. Watanga xiänät däräcäsen tagın ber qat arttırgan bu kämitkä qatnaşqan keşelärgä üz cäzaların biräçäkbez", digän öndämälär buldı Mısır oppozitsiäse cıyınında.

Xaqimiättäge partiä tarafınnannañ ber atna elek täqdim itelgän şuşı üzgäreşlärgä AQŞ yağınnan bik ük zur tänqit işetelmäde. Yaqın Könçığışta demokratik reformalar kertergä tırışqan Waşington xökümäte ütkän atnada Misırnı, töbäktä pluralizm häm zurraq açıqlıq buldıru eşenä citäkçelek itmi, dip moña borçıluın äytkän ide.

Ämmä däwlät sekretare Kondoliza Rayz 25nçe martta Qahirädäge säfär waqıtında, AQŞ tänqitlären yomşartıp, mäglümät çaralarına birgän belderüendä, Mısırnıñ üzençä, üz reformalar yulın buldıruı kiräklegenä basım yasadı.

Misırlılar bügen irtä belän tawış birä başladı, töşkä qädär qatnaşuçılarnıñ äz buluwı küzätelsä dä, öylägä taba artuwı belderelä. 33 million keşe, bilgelängän 30 meñ tawış birü märkäzendä tawış birä ala. Referendumda här ber maddä öçen ayırım tawış birü qaralmagan, anda üzgäreşlärne yaqlap, yä alarga qarşı tawış birergä bula.

Konstitutsiägä kertelgän üzgäreşlärdäñ berse, xakimiätneñ, terrorçılıqta şiklänelgän keşelärne ğaskäri maxkämägä möracagat itmiçä, röxsätsez qulğa alu mömkinlegen birä. Ä başqa ber üzgäreş isä, saylawlarda tawış birülärne küzätep kilgän küzätüçelär sanın äzäytü.

Bügenge saylawlarnıñ ni xaqta bulganıñ bik añlap betermägän gadi xalıq ta bar:

"Misırlılarnıñ zur küpçelege töp qanundagı üzgäreşlärneñ ni turında ikänlegen belmi. Bu referendum başlanır aldınnañ xalıqqa mağlümät birü çaraları buldırılırga tieş ide, läkin bernindi dä andiy çaralar bulmadı."

Möselman qardäşlege firqaseneñ räise, mondiy çaralar belän xökümät islamçılarnı çitkä alıp taşlap, ilneñ kiläse prezidentı itep Möbaräk ulın bilgelärgä tırışa, dip belderä.

Londondagı Amnesty İnternational oyıması da, Mısır konstitutsiäsenä kerteläçäk üzgäreşlärne soñğı 26 yıl eçendä keşe xoquqların qaqşatu ölkäsendä iñ zur waqiğä dip bäyäläde.

M.K.
XS
SM
MD
LG