Çiren yäşergän ülgän, di xalıq mäqäle. Ä yaman şeş bulğanda, keşe anı üze belmäskä dä mömkin. Nigezdä şulay bula da. Çönki yaman şeş bik mäkerle awıru, ul bik zur üskäç kenä, üzen sizderä başlıy. Ä ul çağında inde däwalaw bik qıyın bula. Xatın-qızlarda bu zähär awırunıñ xädäfe bulıp kükräk tora. Tatarstanda yıl sayın meñlägän xatın-qızğa kükräk şeşe diagnozı quyıla. Alarnıñ yazmışları isä törleçä xäl itelä.
Bua rayonında yäşäwçe Gölsinä Şäkürova üzeneñ awırğanın belgäç, tabiplar süzen tıñlap, operatsiägä rizalaşa häm bügen anıñ xäle yaxşı. Üzeneñ awıru tarixın Gölsinä xanım sezgä xäzer üze söyläp birer:
Mindä rak bulğanın 20-25 kön elek kenä beldem. Kinät kenä borçıy başladı ul mine. Ällä salqın ğına tigän disäm, anda kügärçen yomırqası qädär şeş ikän. Bik qurıqtım. 3 aprel'dä miña operatsiä yasadılar. Äybät kenä ütte ul. Allağa şöker, üzemne yaxşı xis itäm. Tabiplarğa räxmät.Xastaxanädä Gölsinä xanım belän yänäşädä genä tağın berniçä tatar apası yata. Ni qızğanıç, bu awıru millätkä dä, yäşkä dä buysınmıy.
Küp kenä oçraqta xatın-qızlar tabipqa bik soñ kilä. Tatarstanda kükräk şeşeneñ iñ soñğı, iñ qatlawlı stadiäsendä möräcäğät itüçelär sanı arta bara, di belgeçlär. Awırunıñ citdilegen añlap citkermiçä, üze ütär äle dip tä uylawçılar bar. Barıber ülärgä dip üzenä täqdir çığaruçılar da oçrıy. Meditsina fännäre kandidatı, xirurg-onkolog Azat Latıypov kükräk şeşenä xalıqnıñ qaraşın üzgärtergä kirägen äytte:
Küplär xäzer törle lekar'larğa, äbilärgä yörergä yarata. Şunda barıp alar bik qimmätle waqıtların uzdıralar. Çönki alay itep yaman şeş däwalanmıy. Ä kiresençä waqıt uzğaç, ul tağı da üsä. Annarı inde bez berni eşlätä almıybız. Yaman şeşne soñğı stadiädä däwalaw bik awır. Ul bezgä dä awır, xökümätkä dä andıy çığımnarnı kütärü ciñel tügel. Häm awırunıñ üzenä dä bik qıyın. Çönki awıru tirängä kitkän sayın, keşeneñ ğömere dä qısqara. Şuña kürä bezgä waqıtında kilergä kiñäş itär idem. Xäzer onkologiä yäşärä bara. 18-20 yäşlek qızlar yaman şeş belän pıçaq astına yatalar.Tatarstanda ğına tügel, böten dönyada kükräk şeşe belän integüçelär sanı artqannan arta bara. Azat Latıypov süzlärenä qarağanda, bu naçar ekologik wäzğıätkä bäyle. Monnan tış keşeneñ yış qına stress kiçerüe dä, kükräkne imgätüe dä awırunı kiterep çığarğa mömkin. Ä tağın ber möhim säbäbe - yaman şeşlär näseldän küçä ala. Küp tapqır yöklelekne aldıruçılar, bik soñ bala tabuçılar şulay uq älege awırunıñ qorbannarına äylänergä mömkin.
İnde äytkänebezçä, awıru üzen sizdermiçä genä başlana. Şulay da faciğağä citkermäskä dä bula. Monıñ öçen 18 yäştän alıp 45kä qädär bulğan xatın-qızlar yıl sayın UZİ ütärgä tieş. Bu cihaz keçkenä şeşne dä tabarğa yärdäm itä. Ä awırunıñ älege başlanğıç çorında, anı däwalap bula. Häm respublika onkologiä dispanserında däwalanu öçen xökümät üze tüli.
Kükräktäge yaman şeşlär kübäygän sayın, tabiplar da anıñ belän köräşü öçen yaña yullar ezli. Comğa könne Qazanda İdel buyı federal' okrugınıñ tabipları qatnaşlığında kiñäşmä ütte. Kükräk şeşenä bağışlanğan mondıy zur çara Rusiädä berençe tapqır uza. Kiñäşmägä cıyılğan tabiplar kükräk şeşen däwalaw öçen yaña ısullar täqdim itte.
Al'bina Zäynulla
