Tatarstan prezidentı M.Ş.Şäymiev yärdäme belän uzdırılğan älege kongressqa Rusiäneñ bik küp töbäklärennän häm çit illärdän kilgän ğalimnär bar ide. Şulay uq Qıtaydan, Germaniäneñ George Ekkert isemendäge institutınnan, İtaliäneñ La Sopensio universitetınnan, Misırnıñ Äl-Äzhär universitetınnan qunaqlar bar. Törkiädän Nadir Däwlät citäkçelegendä delegatsiä kilgän. Fännär Akademiäseneñ Bauman uramındağı töp binasınıñ zur zalında plenar utırışnı Tarix institutı direktorı R.Xakimov açtı. Mäğärif sistemasında tarix fänen uqıtu, mäktäp däresleklärendä Rusiä xalıqlarınıñ kilep çırışın häm ütkänen qaywaqıtta bozıp taswirlaw, kongressta quyılğan mäs’älälärneñ aktual’lege turında Tatarstannıñ mäğärif häm fän ministrı Räis Şäyxelislamov söyläde. Fännär Akademiäseneñ vitse-prezidentı Mirqasıym Ğosmanovnıñ şaqtıy külämle çığışı zur qızıqsınu uyattı. Ul tarix kitaplarında, bigräk tä däresleklärdä rus bulmağan xalıqlarnıñ qırğı, borınğı citäkçeläreneñ wäxşi, mäkerle itep surätläwne faş itkän bik küp misallar häm dälillär kiterde:
“Rusiäne çistartırğa”, “Rusiä urıslar öçen” kebek şiğerlär könnän-kön nığraq yañğırıylar. Fäqät SSSR çorında narodofobiägä nigez salındı. Ğädel bulırğa kiräk. Bügenge kön belän genä yäşärgä tügel, mäs’äläneñ säbäplären açıqlap, irtägäsen dä uylarğa kiräk.
Konferensiädä taratılğan materiallarda watan tarixı buyınça däresleklärgä retsenziälär cıyılması da ayırım ber kitapçıq itep äzerlängän. Germaniäneñ George Ekkert isemendäge institut direktorı Lessik Simona Yevropa illäre häm ğalimnäre älege mäs’älägä ğomumän ğädel tarix buldıruğa niçek qarawı turında söyläde. Tarixi tikşerenülär häm däresleklär yazu, täcribä alışuda xezmättäşlek turında kileşüe kongress barışında Simona Lessik häm Rafael' Xakimov tarafınnan imzalandı. Tänäfes waqıtında kongressta qatnaşuçılar Azatlıq radiosına menä şundıy fikerlär äytte.
Din eşläre şurası räise Rinat Näbiev:
Din turındağı däresleklär bik möhim. Şuña bezneñ respublikada ğına tügel, ğomumän Rusiädä älege problema bik quyırtılğan töstä öyränep, zur eşlär alıp barıla. Bez bar dinnärgä dä qaraş tigez bulırğa tieş, digän fikerdäbez. İslam bulsınmı, Xristian dine bulsınmı, uqu kitaplarında alar tigez räweştä çağıldırılırğa tieşlär.
Ensiklopediä institutı citäkçese urınbasarı Ğömär Sabircanov:
Tarix däreslekläre xalıqlar mönäsäbäten yaqınayta da, boza da ala.
7-8 yıl elek qayber çuaş ğalimnäre bez bolğarlarnıñ berdän ber näsele, dip äytälär ide. İnde, Allağa şöker, mondıy qaraşlar kürenmi. Sez dä bez dä ber oyadan çıqqan, tuğan xalıq. Bezgä berni dä bülärgä kiräkmi, Bolğarlardan häm Altın Urdadan qalğan baylıqlar belän bergä faydalanıp, xalıqlarnı dustanä mönäsäbättä tärbiälärgä kiräk.
Töştän soñ fänni diskussiälär däwam itte, pänceşämbe könne kongressta qatnaşuçılar berniçä seksiägä bülenep eşläyäçäklär.Kongress rezolyutsiäse pänceşämbe kiçendä plenar utırışta qabul iteläçäk.
El'mira Gazizova
