2 Könyaq Yewropa şähärendä ütkän 2 sammitta Rusiä prezidentı Vladimir Putin açıq itep Bez tağın monda qaytabız dip belderde.
Yäkşämbe könne Xorvatiä başqalası Zagrebta Balkan energiä sammitında çığış yasap Putin Mäskäwneñ Yewropa energiä bazarında totqan urının tağın da kiñäytü maqsatındağı yaña kileşü turında äytte.
"Belüegeçä, kiçä Gazprom Italiäneñ Eni şirkäte belän Qara Diñgez töbennän gazütkärgeç tözü mömkinlege turında memorandum imzaladı" dide Putin.
Ikençe könne Istanbulda Qara Diñgez Iqtisadıy Xezmättäşlek Oyışması oçraşuında isä ul oyışmadağı äğza illärne ozın möddätle kileşülär belän töbäkneñ energiä bazarlarındağı iminlekne nığıtırğa çaqırdı. Putin Rusiä belän kileşülärne küz aldında totqan dip qarala.
Soñraq ul xäbärçelärgä Balkan häm Qara Diñgez töbäge härçaq Rusiä öçen maxsus ähämiätkä iä buldı dide häm yañadan köçäyep kilüçe Rusiäneñ biregä qaytuı tabiği xäl dip östäde.
Putinnıñ energiä diplomatiäsendä Gazprom-Eni kileşüe zur ähämiätkä iä bulaçaq. 2011-nçı yılda tözelep betärgä tieşle ul ütkärgeç Qara Diñgez töbennän Bolğarstan portında yılına 30 milliard kubometr Rusiä gazın qudıraçaq. Ütkärgeç soñraq ikegä ayırılıp tönyaq öleşe Awstriägä, könyağı Italiägä kitäçäk.
Energiä mäsäläläre analitikları fikerençä Könyaq Ağım ütkärgeçe Yewropa Berlegeneñ üz energiä täeminäten törleländerü, Rusiägä bäylelegen kimetü tırışlıqlarına qarşı bik zur orım bulaçaq.
Rimdağı Quät häm Mänfäğät xäbärläreneñ energiä analitigı Federiko Bordonaro "Bu şuşı şaxmat uyınında çirattağı möhim adım. Bu başqa mömkin proyektlarnı beterä dip uylamıym. Ämma bu ul proyektlarnıñ ähämiätle bulu mömkinlegen beterä" dide.
Älegä Yewropa Berlege strategiäsendä möhim urınnı täqdim itelgän Nabucco ütkärgeçe alıp tora. Ul Üzäk Aziä häm Kaspiy töbäge gazın Rusiägä kermiçä Törkiä häm Balkan aşa Könbatış Yewropağa qudıra alır ide.
Bu strategiägä qarşı çara kürü häm östenlekkä ireşü öçen Mäskäw Könyaq Yewropadağı energiä yulların üz qulına töşerergä tırışa. Ul çaqta Kaspiy häm Üzäk Aziä gazı da xalıqara bazarğa Rusiä aşa çığaçaq.
May ayında Putin Qazaxstan belän Törkmänstanğa barıp ul illärneñ citäkçeläre belän yaña ütkärgeç tözü turında kileşte. Ul ütkärgeç Kaspiy yarları buylap uzıp Törkmän gazın Yewropağa Qazaxstan häm Rusiä aşa qudıraçaq.
Könyaq Ağım isä şul yulnıñ çirattağı zur öleşe bulaçaq.
Londondağı Global Energiä Tikşerenüläre üzägeneñ ölkän analitigı Julian Lee "Minemçä, bu Nabucco ütkärgeçe kebek proyektlarnı yaqlawnı küpkä qatlawlandıra. Bigräk tä ägär Könyaq Ağım Bolğarstanğa kilgäç ikegä ayırılıp berse Italiägä, berse Awstriägä kitä ikän, bu ikençe tarmaq Nabuccoğa köndäş bulaçaq" dide.
Atom energiäsen qullanmawçı Germaniä belän Italiäneñ elektr energiäse citeşterü öçen Rusiä energiäsenä bik nıq bäyle buluı da Yewropa Berlegeneñ strategiäsen nıq qıyınlaştıra.
Mäskäw şulay uq mart ayında Macarstan kebek illär belän dä Gazpromnıñ Qara diñgez töbennän ütüçe başqa ber ütkärgeçen, Zäñgär Ağımnı Yewropağa taba ozaytu mömkinlege turında kileşte. Ul plan nigezendä Maçarstan Rusiä gazın Yewropada törle yünäleşlärgä taratuçı bulaçaq.
Italiä analitigı Bordonaro "Ägär bez bolarnıñ barısına da kiñräk itep qarasaq, Rusiäneñ täesiren kimetü maqsatındağı strategiä ällä ni uñışlı eşlämi. Minemçä Rusiä aqıllı strategiä belän çawap birde" di.
Tizdän Putinnıñ energiä säyäsäte turında kitap çığaraçaq pensiädäge amerikan professorı Marshall Goldman Rusiäne küzätep baruçı başqa küp kenä belgeçlär kebek ük Putinnıñ energiä säyäsäten şaxmat uyınına tiñli. Goldman Gazpromnıñ kiläse adımı Üzäk häm Könbatış Yewropada gaznı taratu torbaların da üz kontrolenä alu öçen tırışu bulaçaq di. Goldman, şulay uq başqa küzätüçelär Rusiäneñ töp strategiäse Yewropa energiä bazarında östenlekkä iä bulu ğına tügel, 1991-nçı yılda Sovetlar Berlege tarqalğannan soñ Yewropa mäsälälärennän çitläşterelgän Mäskäw üzeneñ energiä quäten faydalanıp yañadan bu qitğada täesiren köçäytergä teli di.
Yäkşämbe könne Xorvatiä başqalası Zagrebta Balkan energiä sammitında çığış yasap Putin Mäskäwneñ Yewropa energiä bazarında totqan urının tağın da kiñäytü maqsatındağı yaña kileşü turında äytte.
"Belüegeçä, kiçä Gazprom Italiäneñ Eni şirkäte belän Qara Diñgez töbennän gazütkärgeç tözü mömkinlege turında memorandum imzaladı" dide Putin.
Ikençe könne Istanbulda Qara Diñgez Iqtisadıy Xezmättäşlek Oyışması oçraşuında isä ul oyışmadağı äğza illärne ozın möddätle kileşülär belän töbäkneñ energiä bazarlarındağı iminlekne nığıtırğa çaqırdı. Putin Rusiä belän kileşülärne küz aldında totqan dip qarala.
Soñraq ul xäbärçelärgä Balkan häm Qara Diñgez töbäge härçaq Rusiä öçen maxsus ähämiätkä iä buldı dide häm yañadan köçäyep kilüçe Rusiäneñ biregä qaytuı tabiği xäl dip östäde.
Putinnıñ energiä diplomatiäsendä Gazprom-Eni kileşüe zur ähämiätkä iä bulaçaq. 2011-nçı yılda tözelep betärgä tieşle ul ütkärgeç Qara Diñgez töbennän Bolğarstan portında yılına 30 milliard kubometr Rusiä gazın qudıraçaq. Ütkärgeç soñraq ikegä ayırılıp tönyaq öleşe Awstriägä, könyağı Italiägä kitäçäk.
Energiä mäsäläläre analitikları fikerençä Könyaq Ağım ütkärgeçe Yewropa Berlegeneñ üz energiä täeminäten törleländerü, Rusiägä bäylelegen kimetü tırışlıqlarına qarşı bik zur orım bulaçaq.
Rimdağı Quät häm Mänfäğät xäbärläreneñ energiä analitigı Federiko Bordonaro "Bu şuşı şaxmat uyınında çirattağı möhim adım. Bu başqa mömkin proyektlarnı beterä dip uylamıym. Ämma bu ul proyektlarnıñ ähämiätle bulu mömkinlegen beterä" dide.
Älegä Yewropa Berlege strategiäsendä möhim urınnı täqdim itelgän Nabucco ütkärgeçe alıp tora. Ul Üzäk Aziä häm Kaspiy töbäge gazın Rusiägä kermiçä Törkiä häm Balkan aşa Könbatış Yewropağa qudıra alır ide.
Bu strategiägä qarşı çara kürü häm östenlekkä ireşü öçen Mäskäw Könyaq Yewropadağı energiä yulların üz qulına töşerergä tırışa. Ul çaqta Kaspiy häm Üzäk Aziä gazı da xalıqara bazarğa Rusiä aşa çığaçaq.
May ayında Putin Qazaxstan belän Törkmänstanğa barıp ul illärneñ citäkçeläre belän yaña ütkärgeç tözü turında kileşte. Ul ütkärgeç Kaspiy yarları buylap uzıp Törkmän gazın Yewropağa Qazaxstan häm Rusiä aşa qudıraçaq.
Könyaq Ağım isä şul yulnıñ çirattağı zur öleşe bulaçaq.
Londondağı Global Energiä Tikşerenüläre üzägeneñ ölkän analitigı Julian Lee "Minemçä, bu Nabucco ütkärgeçe kebek proyektlarnı yaqlawnı küpkä qatlawlandıra. Bigräk tä ägär Könyaq Ağım Bolğarstanğa kilgäç ikegä ayırılıp berse Italiägä, berse Awstriägä kitä ikän, bu ikençe tarmaq Nabuccoğa köndäş bulaçaq" dide.
Atom energiäsen qullanmawçı Germaniä belän Italiäneñ elektr energiäse citeşterü öçen Rusiä energiäsenä bik nıq bäyle buluı da Yewropa Berlegeneñ strategiäsen nıq qıyınlaştıra.
Mäskäw şulay uq mart ayında Macarstan kebek illär belän dä Gazpromnıñ Qara diñgez töbennän ütüçe başqa ber ütkärgeçen, Zäñgär Ağımnı Yewropağa taba ozaytu mömkinlege turında kileşte. Ul plan nigezendä Maçarstan Rusiä gazın Yewropada törle yünäleşlärgä taratuçı bulaçaq.
Italiä analitigı Bordonaro "Ägär bez bolarnıñ barısına da kiñräk itep qarasaq, Rusiäneñ täesiren kimetü maqsatındağı strategiä ällä ni uñışlı eşlämi. Minemçä Rusiä aqıllı strategiä belän çawap birde" di.
Tizdän Putinnıñ energiä säyäsäte turında kitap çığaraçaq pensiädäge amerikan professorı Marshall Goldman Rusiäne küzätep baruçı başqa küp kenä belgeçlär kebek ük Putinnıñ energiä säyäsäten şaxmat uyınına tiñli. Goldman Gazpromnıñ kiläse adımı Üzäk häm Könbatış Yewropada gaznı taratu torbaların da üz kontrolenä alu öçen tırışu bulaçaq di. Goldman, şulay uq başqa küzätüçelär Rusiäneñ töp strategiäse Yewropa energiä bazarında östenlekkä iä bulu ğına tügel, 1991-nçı yılda Sovetlar Berlege tarqalğannan soñ Yewropa mäsälälärennän çitläşterelgän Mäskäw üzeneñ energiä quäten faydalanıp yañadan bu qitğada täesiren köçäytergä teli di.