Taciqstan xökümäte, soñgı waqıtta internettä naxaq söyläw häm yala yağunı xökemgä tartırğa digän qarar täqdim itte. Bu qarar isä, mäğlümat çaraları xoquqlarıñ yaqlawçılar tarafınnañ mäğlümät ireklegen çikläw bularaq tänqitlänä.
Londonda urnaşqan dönyada süz ireklege çaraların alıp barğan ber törkem, bu täqdimgä qarata, internet çığanaqlarına qarşı xäzärgeçä ber ilneñdä mondıy çara kürmäwen belderä.
Nuriddin Qarşibaev, Taciqstan mäğlümät çaraları milli oyışması başlığı. Ul, xäzergäçä mäğlümät çaraları iregen qısqan Taciq Xökümäteneñ, bu qanun belän İnternet mäğlümätlären dä çikle başlawına tänqit belderä.
“Taciq Xökümäte başlıqları internet saxifälären beterä almağaç, xäzer inde internetkä çığunu texnik yaqtan qısarğa tırışa. Häm bu eştä İnternet xizmäte täminçelären üzlärenä buluşuğa soriylar.”
Taciq Xaqimiäte, internet qullanuçılarnı monnañ alda xökümätkä qarşı bulğan xäbär säxifälären açıp uqudañ mäxrüm itelgän. Çikläwlär töbäktäge başqa illär, Üzbäkstan häm Törkmänstanda da bara.
Taşkänttä isemen kem buluın äytergä telämägän İnternet cafe eşlätkän beräw, Azatlıqqa, räsmilärneñ cafelarğa yış kilep kemneñ-qaysı säxifägä kerüen tikşüen äytte.
“Äye. alar bezne yış tikşerep çığa, monda da kildelär. Uzbektelecomda eşläwçe mäğlümät küzätüçelär bar. Alar monda kilep tikşerep kitälär.”
Şähärlärdä internet qullanuçılarnıñ sanı artıp bara. 27 miliion xalıq yäşägän Üzbäkstanda, internet qullanuçılar sanı 1 million 200 meñ keşe. Bäyälär dä çağıştırmaça bik qıybat tormiy.
Ä Törkmänstanda isä xäzzär başqaça. Öydä internetkä totaşqan ber kemdä yuq, 1990nçı yıllarda başta internet öçen röxsät alğan küpmeder keşe, sonınnañ bu xoquqlarınnañ mäxrüm itelde.
İnternetcafelär bu ixtiyaçnı qaplarğa bulışsa da, urtaça xizmät xaqı 70 dollar bulğan ildä, İnternetkä kerü bik qimmätkä töşä. Säğatenä 4 dolar, bik küp keşene bu mömkinçelektäñ mäxrüm itä älbättä.
Yaña citäkçe, Qorbanguli Berdimöxämmädov xaqimiätkä kilgäçten, tizdäñ internet qullanışın arttırırğa wäğdä itkän ide. Bu wäğdälärdäñ altı ay waqıt uzuğa üzgäreşlär kürenä başladı. Läkin keşe xoquqları häm bäysez xäbär saxifäläre, qarşılıqlarğa qaramiça xaqimiät tarafınnañ xaman çiklänä. İnternet xaqimiät tarafınnañ küzätü astında.
Soñgı waqıtta töbäktä, şähär çitendäñ yıraq cirlärdä dä internet cafelar cäyelä başladı. Läkin bik küp awıllarda internet äle ğomumän yuq.
Kübesençä şähär cirlärendä taralğan internet cafelärgä yöreçelärneñ küpçelegen yäşlär täşkil itä. Alar anda uyın uynarğa, gäpläşergä häm qaysılar xatlarıñ qarar öçen yöre ikän.
Taciqstan başqalası Düşämbedä yäşägän 21 yäşlek Mahina, tabılmağan xäbärlärne uqıp-qarap çığu öçen İnternet cafelarğa yörüen äytä.
“Küpçelek Azatlıq radiosı säxifäseñ uqim häm BBCneñ tacik telendäge xäbärlären. Şunnañ qala Azia Plus, Vararud häm Avesto.tj xäbär agentlarında qarap çığam. Min Taciqstan TVlärndä tabalmağan xäbärlärgä qarim”
Mahina, üzenä bu saxifälärne tiz arada uqıp çığarğa turı kilüen äytä. Çönki internet bäyäläre anıñ eşe uquçı studentlärlar öçen qıybat.
Londonda urnaşqan dönyada süz ireklege çaraların alıp barğan ber törkem, bu täqdimgä qarata, internet çığanaqlarına qarşı xäzärgeçä ber ilneñdä mondıy çara kürmäwen belderä.
Nuriddin Qarşibaev, Taciqstan mäğlümät çaraları milli oyışması başlığı. Ul, xäzergäçä mäğlümät çaraları iregen qısqan Taciq Xökümäteneñ, bu qanun belän İnternet mäğlümätlären dä çikle başlawına tänqit belderä.
“Taciq Xökümäte başlıqları internet saxifälären beterä almağaç, xäzer inde internetkä çığunu texnik yaqtan qısarğa tırışa. Häm bu eştä İnternet xizmäte täminçelären üzlärenä buluşuğa soriylar.”
Taciq Xaqimiäte, internet qullanuçılarnı monnañ alda xökümätkä qarşı bulğan xäbär säxifälären açıp uqudañ mäxrüm itelgän. Çikläwlär töbäktäge başqa illär, Üzbäkstan häm Törkmänstanda da bara.
Taşkänttä isemen kem buluın äytergä telämägän İnternet cafe eşlätkän beräw, Azatlıqqa, räsmilärneñ cafelarğa yış kilep kemneñ-qaysı säxifägä kerüen tikşüen äytte.
“Äye. alar bezne yış tikşerep çığa, monda da kildelär. Uzbektelecomda eşläwçe mäğlümät küzätüçelär bar. Alar monda kilep tikşerep kitälär.”
Şähärlärdä internet qullanuçılarnıñ sanı artıp bara. 27 miliion xalıq yäşägän Üzbäkstanda, internet qullanuçılar sanı 1 million 200 meñ keşe. Bäyälär dä çağıştırmaça bik qıybat tormiy.
Ä Törkmänstanda isä xäzzär başqaça. Öydä internetkä totaşqan ber kemdä yuq, 1990nçı yıllarda başta internet öçen röxsät alğan küpmeder keşe, sonınnañ bu xoquqlarınnañ mäxrüm itelde.
İnternetcafelär bu ixtiyaçnı qaplarğa bulışsa da, urtaça xizmät xaqı 70 dollar bulğan ildä, İnternetkä kerü bik qimmätkä töşä. Säğatenä 4 dolar, bik küp keşene bu mömkinçelektäñ mäxrüm itä älbättä.
Yaña citäkçe, Qorbanguli Berdimöxämmädov xaqimiätkä kilgäçten, tizdäñ internet qullanışın arttırırğa wäğdä itkän ide. Bu wäğdälärdäñ altı ay waqıt uzuğa üzgäreşlär kürenä başladı. Läkin keşe xoquqları häm bäysez xäbär saxifäläre, qarşılıqlarğa qaramiça xaqimiät tarafınnañ xaman çiklänä. İnternet xaqimiät tarafınnañ küzätü astında.
Soñgı waqıtta töbäktä, şähär çitendäñ yıraq cirlärdä dä internet cafelar cäyelä başladı. Läkin bik küp awıllarda internet äle ğomumän yuq.
Kübesençä şähär cirlärendä taralğan internet cafelärgä yöreçelärneñ küpçelegen yäşlär täşkil itä. Alar anda uyın uynarğa, gäpläşergä häm qaysılar xatlarıñ qarar öçen yöre ikän.
Taciqstan başqalası Düşämbedä yäşägän 21 yäşlek Mahina, tabılmağan xäbärlärne uqıp-qarap çığu öçen İnternet cafelarğa yörüen äytä.
“Küpçelek Azatlıq radiosı säxifäseñ uqim häm BBCneñ tacik telendäge xäbärlären. Şunnañ qala Azia Plus, Vararud häm Avesto.tj xäbär agentlarında qarap çığam. Min Taciqstan TVlärndä tabalmağan xäbärlärgä qarim”
Mahina, üzenä bu saxifälärne tiz arada uqıp çığarğa turı kilüen äytä. Çönki internet bäyäläre anıñ eşe uquçı studentlärlar öçen qıybat.