Accessibility links

Кайнар хәбәр

2008 Pekin Olympic Uyınnarına ber yıl waqıt qalğanda, Qıtayda keşe xoquqları torışı ni xäldä?


2008 Pekin Olympic uyınnarına näk ber yıl qaldı. Bu uñaydañ xalıqara keşe xoquqları törkemnäre, Qıtay xökümäteñ, wağdä itkän keşe xoquqlarıñ cañlañdırırğa çaqıra. Bu çaralardañ berse, Böyek Qıtay diwarI aldında uzğan Azat Tibät çarası ide.

Azat Tibet xäräkäteneñ 6 aktivistı, Böyek Qıtay divarınnan baw belän asqa tüşkändä, 42 kvadrat metrlıq zur şiğär açıp cibärä. Şigärdä, ingliz häm qıtay tellärendä “Ber Dönya, Ber xıyal, Azat Tibät” dip yazılğan.

Qıtay xökümäte, şiğärne häm aktivistlarnı alıp kitkänçe, şiğär ike säğat elenep qala. Aralarında Amerikan, Kanada häm Anglialı bulğan 6 aktivistneñ qaya alıp barıluı xaqında mäğlümät yuq.

Çaranı oyışıtırğan, Londondağı Azat Tibät Şäkertläre törkeme, Olimpiä uyınnarınnañ faydalanıp Qıtay üzeñ zur küç dip qabul itterergä tırışa di.

Törkem süzçese, Matt Whitticase, HoñKoñda Azatlıqqa bolay äytte:

"Qıtay, üzeñ zamança, azat häm açıq cämğiätle il itep kürsätü öçen Olimpiä tämin itkän böten mömkinleklärne qullana. Häm monı eşläw belän ul, 60 yıl däwam itkän, waxşilärçä qul astında totqan Tibät bulğan iğtibarnı çiklärgä tırışa."

Whitticase, Protestnı, böten dönya buylap tanılğan Böyek Qıtay diwarında uzdıru oçraqlı xäl tügel di. Monıñ aşa Azat Tibät Şäkertläre törkeme, dönyağa Tibätne qul astında totqanda Qıtaynıñ üzeñ xalıqara citäkçelege xıyalları aqlanmıyaçaq digän fikerne citkerergä teli.

Whitticase, Şvetseriädäge xalıqara olympic uyınnarı şurası başlığınıñ Qıtayda keşe xoquqlarıñ yaxşırtırğa digän wäğdäseñ iskä töşerä.

Olympic Uyınnarı Şurası, uyınnar çiratın Qıtayğa birgän çaqta keşe xoquqları bozular kimer dip ışandırğan ide. Läkin 2005nçe yıldañ birle Tibät Budiazmıñ qısular däwäm itä....

Keşe Xoquqlarınıñ qıyırsıtıluı turında bari tik Azat Tibät Şäkertläre törkeme äytmi. Londondağı, Xalıqara Amnestineñ äle genä dönya körgän xisabı, Pekinneñ olimpic uyınnarı däğwäsenä külägä töşerde. Dini häm säyäsi qarşılıq kürsätüçelär östennäñ küzätülär arttıru, jurnalistlarnı törmägä xökem itü, cämäğatçelek anıñ üstergän näşriät yortların yabu artqan.

Parijdäge, Çiklärne tanımağan Xäbärçelär törkeme süzçese Jean Françoise Juillard, Olympic uyınnar şurası başlığına basımnı arttırdı.

"Olympic uyınnar şurası bu turıda üze, Qıtay xökemätennäñ qulğa alınğan 100 jurnalistne, oppozitiä häm internet qullanuçılarıñ azat itüen soraw kebek çaralar kürergä tiyeş."

Läkin Juillard, xälläneñ yaxşıraçağı xaqında wäğdä birgän Qıtay xökümäte süzenä ışanmi.

"Alar xällär yaşırayaçaq dip äytä, Läkin bu döres tügel. Çönki jurnalistlär äle dä saq astında. Çikläwlär däwam itä. Yözlägän internet saxifäsenä äle dä kerep bulmi. Ber närsä dä üzgärmägän."

Ä Olimpiä Şurası,Qıtay aldında Keşe Xoquqları mäsäläseñ kötärer me yuq mı älegä bu turıda cäwap yuq.
XS
SM
MD
LG