Accessibility links

Кайнар хәбәр

Qızğızstan: Yaña konstitutsiä kemne köçäytä, demokratiäneme - prezidentnımı?


Qırğızstanda referendum aşa yaña konstitutsiäneñ qabul itilüe belän, säyäsi totrıqlıq urnaşır digän ömet tudı. İldä 2005nçe yılda Xalıq İnqilabı belän Baqievneñ xaqimiätkä kilüe belän nizaqlar çıqqan ide. Läkin yaña konstitutsiä belän ni üzgärer; ul Qırğızstanğa kübräk demokratiä kitererme me yäisä Baqievkä, il belän tağın da irkenräk idarä yul açırmı?

Kiçäge il küläm referendumdañ soñ, Baqiev yaña adımnar yasiy başladı. Bügen referendum näticäläre açıqlanğannañ ber niçä säğat soñ, Baqiyev Däwlät kanalında xalıq qarşında çığış yasadı.

“Min Parlamentnı taratırğa qarar qıldım. Min açıq itep äytäm, Xäzerge parlamentneñ xälläre ber dä añsat tügel. Xäterlisezder, saylawlardañ soñ anıñ barlığı soraw tudırdı. Küp keşe, zur tärtepsezlek belän saylanğan parlamentnı taratırğa çaqırdı. Läkin bez taratmadıq. Alarnıñ, üzlärenä ışanğan meñlärçä keşe tarafınnañ saylanuıñ istä tottıq.”

Baqiev telgä alğanı kebek, anıñ parlament belän mönäsäbätläre baştan uq yaxşı tügel ide. 2005nçe yıldağı parlament saylawlarında, qarşılıq çaraları oyıştırılğan, elekke Prezident Asqar Aqayev 24nçe martta wazifasınnañ quılğan ide.

Lälä yäisä xalıq inqilabı, Elekke sovet illäre, Gruziä häm Ukrainadağı kebek demokratiä yulında ciñü bularaq qabul itelde.

Läkin Parlamentkä saylangan millät wäkilläre üz urnına qaldı häm bik küp mäsälädä Baqievkä qarşı çıqtı, köçlär sınaldı.

İke taraf arasında köräş barğanda, Referendum ikençe yılğa qaldırılğan ide. Xökümätkä qarşı tawışlar arta başladı.

Parlament süzçese, Marat Soltanov, Baqiev parlamentnı taratu mömkinçelegennäñ waqıtında faydalandı, çönki yaña konstitutsiä köçenä kersä, Baqievneñ mondıy mömkinçelege qalmas ide dide.

Baqiev, bu qararın beldergöndä, Parlament ilne idarä itüdäñ tış, başqa mäsälälär belän mawığa başlağan ide dide.

“Min Yugarı kiñäş-parlamentın küp tapqır iğtibarnı, ilne üsterü faydasına säyäsi qararlar qabul itärgä çaqırdım. Ä alar, üz köçläreñ säyäsi qarşılıqqa qullandı., häm monı berençe maqsat bularaq kürdelär. Alar xaqimiätneñ başqa tarmaqları eşenä tıqşına başladı häm bu qabul itelgesez”

Bügen irtänge referendum näticälärenä qarağanda tawış birüçälärneñ 75 protsentı yaña konstitutsiäne yaqlawın kürsätä.

Yaña konstitsiänen qabul itelüe belän, 2 yıldañ birle däwam itkän qarşılıqnı çiä ala. Yaña parlament saylawları axırda, xökümätneñ başqarma wä qanun çığaru tarmaqların ayırırğa yärdäm itäçäk. Ä saylawlar mäsäläsenä kilgän dä isä, bu konstitutsiä yärdemendä, parlament äğzäläre partiä isemlegennäñ saylana alaçaq.

Qırğzıstan, üzänçelekle oppozitsiä partialı parlamentı häm köçle sivil cämğiyäte belän, Üzäk Aziadağı iñ demokratik il bularaq üz abruyın saqlap kilde.

Läkin inqilap belän kilgän yaña prezidentneñ, yaña qaraşların önäp betermägän oppozitsiä küp tapqır Baqievne tänqiläp kilde.

Parlament süzçese Soltanov, parlament tarqatıluınnañ 60 könnäñ soñ saylawlar bulırğa tiyeş, ul da yaqınça 9-16nçı dekabrda bulır dip äytte. Bu waqıt eçendä isä, Baqiev il belän öleşçä üze idarä itäçäk.
XS
SM
MD
LG