Accessibility links

Dubrovka faciğasenä 5 yıl: mönäsäbät üzgärä


Biş yıl elek şuşı könnärdä ber törkem qorallanğan suğışçı Mäskäwdäge Dubrovka teatrında tamaşa qararğa kilgän 800läp keşene totıq itep alğan ide. Alarnıñ taläbe – Çeçnädä suğışnı tuqtatu buldı. 3 kön ütkäç suğışçılar atıp üterelde, totıqlarnıñ 130ğa yaqını da – gazdan ağulanıp ülde. Gaznı teatrğa höcüm itär aldınnan maxsus köçlär cibärgän bulğan. Biş yıl ütkännän soñ Dubrovka faciğasına mönäsäbätneñ üzgärgäne küzätelä.

2002nçe yılnıñ 23 üktäberendä Mäskäwdä Nord-Ost muzıkal tamaşanı qararğa kilüçelär belän nilär bulğanın Rusiä häm böten dönya borçılıp küzätte. Ber törkem çeçen suğışçıları, alarnıñ kübese xatın-qızlar ide, tamaşanı tuqtatıp, xökümät Çeçnädän ğaskärlärne çığarmasa teatrnı şartlataçaqları belän yanadı. 3 kön şulay däwam itkännän soñ Rusiäneñ maxsus köçläre, äle dä äytelmägän nindider gaz cibärep, binağa höcüm itte, ülüçelär arasında tamaşaçılardan kimendä 129 keşe bar ide.

Hälak bulğannarnıñ tuğannarı äle dä Dubrovka teatrı faciğasen tikşerüne taläp itä. Räsmilär, keşelär qotqaru çarası waqıtında ülde, dip belderä. Alarnıñ tuğannarı isä, gaz belän ağulanğan keşelär – medetsina yardäme ozaq bulmağanı arqasında hälak buldı, dip sanıy. Terror ğamälendä yaqınnarın yuğaltqan keşelär Nord-Ost isemle oyışma tözep üz şikäyätlären Strasburgdağı Yevropa Keşe Xoquqları Mäxkämäsenä cibärde. Oyışmanıñ citäkçese, Dubrovkada ulın yuğaltqan Tatyana Karpova, eş Strasburg belän genä tämamlanmayaçaq, dide:

"Bez Strasburg mäxkämäse belän genä tuqtarğa cıyınmıybız. Xäzer bez Rusiä general prokuraturasına Dubrovkada qotqaru çarasın oyıştırğan häm idarä itkän ştab äğzalärenä qarşı cinäyät eşen açunı häm alarnıñ mäğlümatne yäşerüe, monıñ näticäsendä keşelärneñ ülüen tikşerüne sorap şikäyät tapşırdıq."

Mäskäwdäge Carnegie Üzägeneñ säyäsi küzätüçese Andrei Ryabov, ğadi Rusiälelär totıq alu faciğasına mönäsäbäten üzgärtte, di:

"5 yıl elek häm xäzer – bu waqiğa turında fikerlär üzgärde. Ul çaqta bu qotoçqıç faciğa bularaq qabul itelä ide häm bälki Çeçnädä barğan suğış turında yalğış säyäsi qararlar qabul itelgänen kürsätä ide... Bügen inde qaraş baqşa. Ber süz belän genä äytä almıym, ämma bügen inde aña – tarixi waqiğağa bularaq qarıylar."

Keşelär waqiğanıñ qarañğı yaqların onıtqan kebek toyıla:

"Qayberläre üzläreneñ anda bulmağannarına şatlana. Alar annan ber nindi dä tışqı säyäsätkä, Kavkazğa, Çeçnägä qağılğan näticä yasamıy. Rusiälelärneñ küpçelege öçen Putinnıñ totrıqsızlıqnı ciñüe – keşe faciğasenä qarağanda küpkä möhimräk. Qızğanıç, ämma bu çınnan da şulay."

Çit illärdä Dubrovka terror ğamäle digäç berençe çiratta maxsus xezmätkärneñ uñışsız qotqaru çarası iskä töşä, di Brüsseldä urnaşqan Yevropa Säyäsäten Öyränü Üzäge belgeçe Michael Emerson. Totıq alu waqiğası soñıraq Rusiä räsmilärenä Çeçnädä suğışçılarğa qarşı qırısraq çaralar kürergä irek birde, di Emerson:

"Minemçä şunnan soñ Çeçnädä wazğiät qırıs iminlek çaraları belän küpmeder däräcädä kontrolgä alındı, tulısınça çişelmäsä dä."

Prezident Vladimir Putin totıq alunı – New Yorkta 11nçe sintäber terror ğamälläre belän çağıştırdı.

"Älbättä, 11nçe sintäberdän soñğı wazğiät häm Çeçnä arasında urtaqlıq bulğandır, Putin näq şuña işarä itte. Dönyanıñ başqa öleşe Çeçnä belän Äl-Qaida arasında urtaqlıq tabadır dip uylamıym. Läkin anıñ ul urtaqlıqnı küräse kilgän."

Dubrovkada 5 yıl elek hälak bulğannarnıñ tuğannarı häm advokatları ğadellekne tabu öçen köräşne däwam itärgä cıyına. Sorawlar şul uq qala: keşelärneñ yäşäw xoquqı häm federal xakimiätlärneñ ğamälläre...keşelär ülemendä kem ğayeple?
XS
SM
MD
LG